حمایت از اموال فرهنگی در زمان جنگ و اشغال با تاکید بر کنوانسیون 1954 لاهه؛ مطالعه موردی: جنگ تحمیلی عراق علیه ج.ا.ایران

حمایت و حفاظت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمه و در حین اشغال مستلزم توجه دقیق به مولفه های گوناگونی است که در یک تعامل دیالکتیک میان اقتضائات جنگی و اهمیت حیاتی اموال فرهنگی صورت می گیرد. در این راستا، نخستین سند بین المللی خاص که مبادرت به تعریف اموال فرهنگی نموده است، کنوانسیون لاهه 1954 است که این امر حکایت از توسعه حداکثری حقوق جنگ در قرن نوزدهم دارد. به هر حال، اهمیت این موضوع اقتضاء دارد که با تحلیل حقوقی، جوانب و ابعاد قضیه حمایت از اموال فرهنگی در دو وضعیت اشغال و جنگ بررسی و ابهام های موجود در این زمینه برطرف و تا حد امکان مساله شفاف سازی گردد. به همین منظور، در این مقاله، در پرتو این فرضیه که «قاعده مند سازی رفتار حین مخاصمه و در زمان اشغال و توجه کافی به مسئولیت مدنی و کیفری متخاصمان و نیروهای نظامی و توجه به ساز و کارهای حمایتی عام و ویژه مندرج در کنوانسیون 1954 و ساز و کار حمایتی پیش بینی شده در پروتکل دوم 1999 و توافق صریح و جامع دولت ها در احصاء مصادیق حالت ضرورت نظامی، می تواند فاجعه تخریب و غارت و نابودی اموال فرهنگی را در صحنه نبرد و اشغال محدود سازد» به تفصیل به بررسی و تبیین دقیق و هدفمند کنوانسیون 1954 درچارچوب روش تحلیل محتوا پرداخته شده است. افزون بر این، موضوعاتی چون اهداف و قلمرو کنوانسیون، ساز و کارهای حمایتی سه گانه، مفهوم اموال فرهنگی، ضرورت نظامی تشریح گردیده و به پیشرفت های مادی، معنوی و قانونی ای که در این عرصه صورت گرفته، به ویژه پروتکل دوم 1999 که نشانگر سیر تکاملی و پویش مترقیانه حقوق بین الملل فرهنگی و حقوق بین الملل بشردوستانه می باشد، پرداخته شده است.