گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران

بررسی قانون اصلاحات ارضی که در نوع خود یکی از مهم ترین اقدامات رژیم پهلوی در دهه 40 بوده، به تنهایی در این مقاله ممکن نمی باشد؛ اما تلاش گردیده تا ضمن رهیافت شرایط ایران در آستانه اصلاحت ارضی و فرجام نهایی آن مروری هر چند به اختصار صورت پذیرد. در این مقاله محدود روشن می شود که هر چند اصلاحات ارضی یک قانون پیشرو و مبتنی بر اهداف بلندپروازانه است، از آنجا که برآمده از نیازهای واقعی جامعه ایران نبود و یا سیستم سیاسی مستقر تنها از سر ناچاری و یا خروج از بن بست به آن تن داد، نتوانست آن طور که شایسته است موجد اثر باشد. ملاحظه کاری ها و سیاست بازی های شاه، حسادت، رقابت و برکناری دکتر امینی و متعاقب آن حسن ارسنجانی، قانون اصلاحات ارضی را از یک رفرم قاطع اجتماعی، به یک امر ملوکانه و فرمالیته بدل ساخت. هرچند اجرای آن سال ها به طول انجامید اما منجر به خلع ید کامل بزرگ مالکین ایران نشد. هرچند توانست برای بخش های وسیعی از جامعه زارعین و دهقانان هویت، اراده و استقلال مالی فراهم سازد. با این همه به نظر می رسد برای کاوش درباره این بخش از تاریخ معاصر ایران می باید تلاش های بیشتری نیز صورت پذیرد. مقاله مذکور از یک مدخل و چهار فصل و البته زیر فصل هایی تشکیل شده که در هر یک به اختصار به موضوع پرداخته شده است. امید که این نوشته مجمل فتح بابی در این بخش از تاریخ معاصر ایران باشد.