تجلیات جمالی و جلالی و پیامدهای رفتاری آن در عرفان سکریان و صحویان

بررسی رابطه تجلیات با هنجارهای رفتاری عارفان، مسئله پژوهشی این مقاله است. نویسنده نشان می دهد که تجلیات جمالی، صفاتی مانند لطف، حسن و رحمت خداوند را در نظر عارف محب آورده، او را مست می کند و موجب سخنان و رفتارهایی می شود که بوی ترک تکالیف می دهند. تجلی جلالی نیز صفاتی چون قهر و غضب و جباریت خداوند را در نظر عارف می آورد، او را در هشیاری نگه می دارد و به رعایت هنجارها و توجه هرچه بیش تر به تکالیف و عبادت ها سوق می دهد. گروه نخست «سکریان» هستند و گروه دوم «صحویان».
سکریان هم متهم به ترک تکالیف بوده اند و هم مشهور به عبادت های بسیار. بررسی علل این تناقض، مسئله دیگر مقاله است. نویسنده با عرضه اسناد و مدارک ثابت می کند که در این باره تناقض واقعی وجود ندارد: زمینه های نظری تجلیات جمالی و موضوع هایی مثل وحدت وجود و مقام جمع و فنا، برداشت های متفاوتی را موجب می شود؛ اما در عمل ترک تکالیف رخ نمی داده است.