عوارض جسمی دراز مدت تماس با گاز خردل در جانبازان شیمیایی ایران، مطالعه ی مرور نظام مند

اثرات نامطلوب دراز مدت تماس با گاز شیمیایی خردل، در مطالعات مختلفی بررسی شده است. این مرور نظام مند به جمع بندی عوارض جسمی ناشی از تماس با گاز خردل در آسیب دیدگان جامعه ی ایرانی پرداخته است.
جستجو در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)، Iranmedex وMagiran از سال1367 تا مهر ماه 1391 انجام شد. 128مطالعه با تاکید بر واژگان کلیدی گاز خردل، سولفور موستارد، شیمیایی و عوارض یافت شدند. بر اساس خلاصه و عنوان ناهماهنگ با هدف مطالعه 64 مقاله حذف شدند و پس از بررسی متن مقالات، در نهایت 25 مقاله وارد مطالعه شدند.
با در نظر گرفتن حجم نمونه ی مطالعات، شیوع عوارض دراز مدت پوستی 8/89 درصد، چشمی 2/88 درصد و تنفسی6/83 درصد محاسبه شد. عوارض مزمن پوستی به طور عمده شامل خارش مزمن شدید، اسکار، خشکی پوست و تغییر رنگ پوست بودند. مشکلات چشمی شامل پینگوکولا و پتریژیوم، کنژکتیویت مزمن، تورتوزیتی عروقی، ایسکمی لیمبوس، نازکی قرنیه، کدورت منتشر قرنیه، خشکی چشم، کراتیت و علایم بالینی ناشی از آن ها بودند. عوارض تنفسی نیز شامل علایم بیماری های انسدادی، برونشیولیت و برونشیت مزمن، برونشکتازی، آسم و فیبروز بودند. شدت عوارض چشمی و تنفسی با هم مرتبط بود.
عوارض مزمن پوستی بیشترین سهم عوارض دراز مدت جسمی گاز خردل داشتند و عوارض چشمی و ریوی در مرتبه ی بعد قرار داشتند. البته عوارض ریوی شدت و تکرر بیشتری داشتند و با افزایش سن بروز و شدت آن ها افزایش داشت. اولیگواسپرمی تایید نشد. افزایش بدخیمی های خونی وجود داشت اما شواهد قاطع برای اثر مستقیم گاز خردل در ایجاد سرطان ها (در بازه ی زمانی کمتر از 30 سال پس از تماس) یافت نشد.