مطالعه مقایسه ای مبانی معرفتی اندیشه و فرهنگ اسلامی و اروپایی و رابطه آن ها با نهادهای آموزش عالی

هدف مقاله حاضر آن است که نشان دهد که چگونه مراکز آموزش عالی تحت تاثیر رابطه میان فرهنگ اسلامی و اروپایی و بنیان های معرفتی شناختی آن ها قرار می گیرد. معمولا میان زایش و بالندگی فرهنگ ها و مبانی معرفت شناسی آن ها نوعی رابطه وجود دارد. آنچه دو فرهنگ اسلامی و اروپایی را از هم مجزا می سازد دیدگاه های معرفتی آن هاست. بنابراین برای شناختن تفاوت های آن دو نیازمند آنیم که به بنیان های معرفتی آن ها مراجعه کنیم. کارکردهای نهادهای آموزش عالی را نیز بر بنیاد چنین ارتباط می توان دریافت.
روش تحقیق نیز توصیفی و تحلیلی است. در این روش محقق کوشیده است تا برای پرسش های تحقیق، پاسخ های درخوری بیابد. مبانی معرفتی در فرهنگ اسلامی را می توان با توجه و نقش و اهمیتی که هر یک دارند به تجربی، عقلانی، شهودی و وحیانی تقسیم نمود. با وجود این، وحی بنیاد همه آموزه ها و تعالیم اسلامی خوانده می شود. بر اساس نگاه وحیانی اسلامی خداوند بنیاد، مبدا و غایت هستی است. جهان نیز مخلوق و مقهور اراده خداوند است. انسان نیز به عنوان برترین مخلوق به اتکا خرد خود به فهمی دقیق از جهان هستی دست یابد. معرفت آدمی امری کمالی است. از لحاظ تاریخی، نهادهای آموزش اسلامی تحت تاثیر مبانی چنین نگرشی قرار گرفته اند. نهادهای آموزش عالی اسلامی، در رابطه ای دوسویه با مبانی معرفتی اسلامی، هم بر غنای خود افزوده اند و به نوبه خود نیز سبب گسترش فرهنگ اسلامی شده اند. در عوض، مبانی معرفتی اندیشه و فرهنگ اروپای مدرن بر نوعی انسان گرایی که خود بر خرد ابزاری استوار است، بنا شده است. از جمله تاثیرات این مبانی بر نهادهای آموزش عالی، تهی کردن بعد معنوی تربیت، ابزاری کردن علم و دانش تخصصی برای رفع نیازهای بنگاه های اقتصادی بوده است.
آنچه آموزش عالی اسلامی را از نوع اروپایی آن متمایز می کند، جهت گیری معنوی و اخلاقی آن است. جهت گیری ای که از آموزه های اسلامی تغذیه می کند. این در حالی است که جهت گیری دانشگاه های اروپایی دنیوی بوده و دغدغه سازگار کردن آدمی را با نیازهای متنوع زندگی دارد. آموزش های چنین دانشگاهی حتی در صورتی که قرین توفیق باشد، کامل و تمام نیست.