بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی موثر در مدیریت جمعی منابع آب در روستاهای فریدونکنار

برنج گیاهی است که در شیوه کشت رایج در ایران (غرقابی) در تمام مراحل، به آب فراوان نیاز دارد. اما آب رودخانه-ها و بارندگی در فصل کشت، پاسخگوی نیاز آن نیست. کمبود آب موجب شد که کشاورزان برای مدیریت منابع موجود و ذخیره سازی آب، به حفظ یا ساخت استخرهای آب یا «آببندان» رو آورند. وسعت منابع مذکور در مازندران حدود هفده هزار هکتار است. هر آببندان معمولا به یک روستا اختصاص دارد و دارایی مشترک محسوب می شود، اما حقوق مالکیت آن، پیچیده است. سازمان های مختلف دولتی و نیز گروه های ذینفع، مدعی استفاده و مدیریت آن هستند و از آنجایی که محصولات مختلفی دارد، گروه های ذینفع داخل روستا، در مورد استفاده و مدیریت آن اختلاف دارند. از آغاز دهه 1370، این منابع در اغلب روستاها، در چارچوب سیاست های دولتی برای پرورش ماهی، به افردی از داخل یا بیرون روستا اجاره داده شد و کارکرد اصلی آن یعنی آب، با وجود اهمیت در کشت برنج نادیده گرفته شد. در پژوهش حاضر، با استفاده از شاخه های مختلف نظریه انتخاب عقلایی مانند نظریه بازی، نظریه کنش جمعی و رویکرد جامعه شناختی نظریه بازی تلاش شده است عوامل موثر بر مدیریت منابع مذکور و نحوه کنش افراد و گروه های اجتماعی تبیین گردد. بر اساس یافته های بررسی حاضر، دخالت دولت، تاثیر عوامل اقتصادی اجتماعی داخلی را کاهش داد، سطح کنش را به حداقل رساند و کنش جمعی را تضعیف کرد.