ابن ابی الحدید و نقش او در تاریخ اجتماعی - فکری اسلام

ابن ابی الحدید معتزلی یکی از شخصیت های برجسته اسلامی قرن ششم و هفتم هجری و از رهبران فکری اندیشه اعتزال در دوره های متاخر به شمار می رود؛ اما با شرح کتاب نهج البلاغه امام علی با رویکردی تاریخی،تحلیلی و کلامی، جایگاهی در میان اهل اندیشه، به ویژه شیعیان، یافته است، تا بدان جا که مطالعه تاریخ صدر اسلام، به ویژه آنچه به جریان های سیاسی پس از رسول خدا مرتبط می شود، بدون نظر به داده های وی ناقص می نماید. بدین روی، عده زیادی از نویسندگان در گذر تاریخ، درباره وی و شرح نهج البلاغه او قلم زده و آثاری پدید آورده اند. از آن رو که هر انسانی در اندیشه ورزی و نوع نگاه خویش، از عوامل پیرامونی تاثیر می پذیرد، ابن ابی الحدید نیز ازاین قاعده بیرون نمانده و تحت تاثیر مسائل گوناگونی قرار داشته است؛ عوامل خانوادگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نیز اعتقادی و فرهنگی. از این رو، در این نوشتار، به اختصار زیست نامه و اندیشه های او بررسی شده تا شناخت بهتری از شخصیت و انگیزه های او در ورود به شرح نهج البلاغه ارائه گردد. برای دست یابی به این هدف، نگاهی به بسترهای اندیشگی او ضروری می نماید.