مطالعه تکوینی فراساختار سلول های کلاهک در ریشه گیاه نخود (Pisum sativum L.)

سلول های کلاهک ریشه در گونه های گیاهی، تغییرات تکوینی متفاوتی را متحمل می شوند. در این پژوهش، تغییرات تکوینی فراساختار سلول های کلاهک ریشه گیاه نخود (Pisum sativum L.) مطالعه شد. بدین منظور، نوک ریشه های دانه رست های سه روزه در ماده تثبیت کننده نخستین حاوی w/v 5/ درصد پارا فرم آلدئید و v/v 2 درصد گلوتارآلدئید در بافر فسفات mM 100 و تثبیت کننده ثانویه تتراکسید اسمیوم v/v 1 درصد در همان بافر تثبیت شد. پس از آغشته سازی با استفاده از رزین لندن سفید برش هایی با ضخامت 60 نانومتر تهیه و با استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری مطالعه شدند. در این گونه، سلول های بخش مرکزی کلاهک یا کلوملا در زیر ناحیه مریستمی با دارا بودن ویژگی های متعارف مربوط به استاتوسیت ها مشخص می شوند. در این سلول ها، وجود هسته بزرگ در قطب فوقانی و غشاهای شبکه آندوپلاسمی و آمیلوپلاست های فراوان در قطب تحتانی سلول جلب توجه می کند. با افزایش سن این سلول ها که با نزدیک شدن به ناحیه پیرامونی کلاهک مشخص می شود، ساختار آنها در جهت ترشح تخصص یابی پیدا می کند. با افزایش اندازه سلول ها، نسبت نوکلئوپلاسمی کاهش می یابد و تعداد دیکتیوزوم های گلژی و غشاهای شبکه آندوپلاسمی با ساختار توبولی-وزیکولی به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. به تدریج، اندامک های موجود در سیتوپلاسم به نواحی پیرامونی رانده می شوند و یک بخش عاری از اندامک در قطب فوقانی شکل می گیرد. سپس تعدادی از غشاهای شبکه آندوپلاسمی در اطراف منطقه عاری از اندامک، برای تشکیل واکوئل سازمان می یابند. به این صورت شبکه آندوپلاسمی را می توان به عنوان منشا واکوئل در سلول های کلاهک ریشه نخود معرفی نمود. رشد دستگاه واکوئلی در این سلول ها در مراحل نهایی تکوینی انجام می گیرد و سلول ها در نهایت از کلاهک جدا می شوند.