مروری بر تاریخچه و فعالیت های ماهنامه اکتشاف و تولید

مقدمه از جمله چالش های مهم صنعت نفت میتوان به کمبود راهبردها، استراتژی ها و سازوکارهای مناسب و مورد نیاز در عرصه های مختلف اطلاعرسانی و آگاهیبخشی بهویژه در بخش بالادستی این صنعت اشاره کرد. شناخت فرآیندها و بهرهگیری از قابلیتها و پتانسیلهای علمی و اجرایی تنها در قالب نظامی سیستماتیک و متکی به مدیریت اطلاعات، تعاملات فنی و تخصصی، گردش دانش و تسهیم تجربیات و ایجاد فرهنگ خلاقیت و نوآوری محقق میگردد. در همین راستا روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران با هدف برقراری ارتباط بهینه و موثر بین بخشهای مختلف این ساختار عظیم باید تلاش کند تا زمینه تعامل مناسب نیروی انسانی در رده های مدیریتی و کارشناسی را جهت ارتقاء سطح دانش، خلق فنآوری، خلاقیت و نوآوری و نیز صدور خدمات و انگیزهبخشی به صاحبنظران عرصه های فنی و تخصصی در زنجیره امور بالادستی صنعت نفت فراهم آورد. ماهنامه فنی-تخصصی اکتشاف و تولید از جمله این ساز و کارهاست که در جهت تحقق سیاست های اطلاعرسانی و آگاهیبخشی شرکت ملی نفت با اهداف زیر منتشر می شود: شفافسازی، تحلیل و تبیین علمی و تخصصی خطوط مدیریت استراتژیک در شرکت ملی نفت ایران درج و نشر یافته ها و دستاوردهای علمی و کاربردی متناسب با نیازهای حوزه بالادستی صنعت نفت (علوم زمین، مهندسی مخزن، مهندسی حفاری و مهندسی بهرهبرداری) ایجاد انگیزه و زمینه پژوهش و ایجاد تعامل علمی و عملی متخصصین صنعت و دانشگاه اطلاعرسانی در خصوص آخرین یافته ها و رویدادها متناسب با فعالیتهای حوزه بالادستی صنعت نفت ایجاد فرهنگ عمیق و اصولی در نشر و توزیع دانسته ها و تسهیم دانش در عرصه داخلی و بین المللی صنعت نفت و معرفی توان فنی و راهبردی نیروی انسانی در این صنعت نقد و تحلیل تخصصی نقاط ضعف و قوت صنعت و نیز چالشها و فرصتهای بین المللی صنعت نفت به طور دقیق و واقعبینانه در قالب مقالات معتبر و ارزنده کارشناسی در همین راستا به مناسبت انتشار یکصدمین شماره از ماهنامه فنی- تخصصی اکتشاف و تولید بر آن شدیم طی گفتاری کوتاه به معرفی این ماهنامه و تاریخچه آن بپردازیم. تاریخچه شکلگیری ماهنامه اکتشاف و تولید به همت روابط عمومی شرکت ملی نفت و بهمنظور اطلاعرسانی در خصوص آخرین اخبار، فنآوری ها و تحقیقات علمی در زمینه علوم مربوط به حوزه بالادستی صنعت نفت شامل فعالیتهای اکتشاف، حفاری، تولید، پژوهش و توسعه، ایمنی، بهداشت و محیطزیست و سایر زمینه های مرتبط ابتدا به صورت خبرنامهای تخصصی با مضامین فوق منتشر گردید و پس از انتشار چند پیششماره در سطح محدود مورد استقبال قرار گرفت. پس از آن به پیشنهاد مدیر عامل وقت شرکت ملی نفت و موافقت وزیر محترم وقت، اولین شماره ماهنامه اکتشاف و تولید در اسفند ماه سال 1381 با شمارگان 50 نسخه و در 15 صفحه انتشار یافت. انتشار این ماهنامه در حالی آغاز شد که تا قبل از آن، شرکت ملی نفت نشری های تخصصی نداشت. در همان سالهای نخست با همت و تلاش مدیر مسئول، سردبیر و اعضای هیات تحریریه وقت و با بهرهگیری از تجربیات صاحبنظران، ماهنامه رشد کمی و کیفی قابلتوجهی پیدا کرده و با افزایش تعداد مقالات و مطالب ارسالی به دبیرخانه نشریه، استفاده بیشتر از مطالب تالیفی و تحقیقی، برگزاری میزگردهای تخصصی، بهبود کیفیت داوری مقالات و لحاظ نمودن جنبه های نوآوری توانست علاقه مندان بیشتری را از مراکز مختلف علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی جذب کرده و جایگاه مناسبی در کتابخانه های این مراکز به دست آورد. دوره جدید فعالیت و انتشار از سال 86 13 و پس از انتشار 48 شماره از اکتشاف و تولید، لزوم اصلاح و تحول در ساختار کمی و کیفی آن، گردانندگان ماهنامه را بر آن داشت که به بازنگری کلی در شکل و محتوای آن بپردازند. بر همین اساس بخشی با عنوان سرفصلهای ویژه که مخاطب آن بیشتر مدیران، سرپرستان و کارشناسان ارشد هستند با هدف بررسی چالش های حوزه بالادستی صنعت نفت و آسیبشناسی وضع موجود به ماهنامه اضافه گردید. همچنین برگزاری سمینارها و نشستهای تخصصی با حضور مدیران و کارشناسان، مصاحبه با مدیران شرکتها پیرامون برنامه های در دستاقدام و چالش های فرارو، استفاده بیشتر از مقالات کاربردی و مطالعات موردی در مقایسه با مقالات ترجمهای، معرفی فنآوری های جدید، انتشار اخبار در بخش جداگانه و اضافه کردن اخبار فنآوری های نوین و خبرهای تحلیلی به بخش اخبار، تغییر در طراحی جلد و صفحات داخلی، توزیع نشریه در سطحی وسیعتر از شرکتها و مدیریتهای تابعه شرکت ملی نفت از جمله مراکز علمی کشور و سازمان های مرتبط و در یک کلام تنوعبخشی در دستور کار ماهنامه قرار گرفت. با انجام اقدامات ذکر شده، در سال 1388 ماهنامه موفق شد رتبه اول انتشارات در سطح صنعت نفت و رتبه اول سرفصلهای ویژه در سطح روابط عمومی های سراسر کشور را از آن خود کند. موضوعیکردن مطالب اکتشاف و تولید از سال 1389 با محور قراردادن موضوعی خاص برای مطالب هر شماره، تا کنون به مواردی مثل نقش تاثیرگذار حفاری در پیشبرد اهداف صنعت نفت، رشد بهرهوری در صنعت نفت، امنیت انرژی، مدیریت منابع انسانی، تولید صیانتی نفت و گاز، پژوهش و فنآوری، ساخت داخل و خوداتکایی صنعت نفت، مدیریت میادین مشترک، ازدیاد برداشت، اکتشاف در سایه دانش فنی و فنآوری، توسعه شبیهسازهای داخلی و تجاریسازی فنآوری در صنعت نفت، فوران چاه های نفت و گاز از پیشگیری تا مهار و... پرداخته است. انتشار ویژهنامه در سال 1390 ماهنامه اقدام به انتشار مقالات برگزیده از ابتدای انتشار آن تا پایان سال 1389 در مجموعه ای با عنوان “ویژهنامه اکتشاف و تولید” نمود. هدف اصلی در تهیه این ویژهنامه اطلاع رسانی تخصصی به کارشناسان صنعت نفت هم چنین بررسی پتانسیل مقالات علمی منتشر شده برای ارتقاء جایگاه ماهنامه در محافل و مجامع داخل و خارج از کشور بود. در انتشار این مجموعه با بررسی دقیق جنبه های فنی و ساختاری مربوط به 478 مقاله تخصصی منتشر شده تا پایان سال 1389 در حوزه زمین شناسی و اکتشاف، مهندسی مخازن، مهندسی حفاری، مهندسی بهره برداری، ایمنی، بهداشت و محیط زیست و سایر موضوعات بالادستی، با لحاظ نمودن معیارهایی هم چون تالیفی بودن مقالات، نو بودن و کاربردی بودن در صنعت بالادستی نفت و گاز کشور، 173 مقاله در زمینه های مختلف بالادستی برگزیده و پس از داوری و بازبینی مجدد، نهایتا 42 مقاله در قالب ویژهنامه اکتشاف و تولید منتشر گردید. نشستها و سمینارهای تخصصی طی سالهای اخیر ماهنامه اکتشاف و تولید با برگزاری نشستها و میزگردهای تخصصی و ایجاد مشارکت فرابخشی برای بهرهگیری از همه افکار و نظرها تلاش کرده درک واقعبینانهای از وضعیت بالادستی کشور فراهم آورده و در معرض نگاه جامعه علمی حوزه بالادستی صنعت نفت قرار دهد و امیدوار است نشستهایی از این دست با حمایت مدیران ارشد وزارت نفت بتواند پل ارتباطی بین مدیران تصمیمگیر و متخصصان فعال در حوزه های مختلف بالادستی تشکیل دهد. از جمله این نشستها و سمینارها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: نشست تخصصی ارتباط صنعت نفت با دانشگاه: در سال 1389 با حضور جمعی از اعضای هیات علمی دانشگاه های صنعت نفت، صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر و متخصصان صنعت نفت نشستی با هدف بررسی مشکلات و چالش های ارتباط صنعت نفت و دانشگاه و برقراری تعامل سازنده با دانشگاه های فعال در حوزه بالادستی صنعت نفت برگزار گردید. سمینار تخصصی زمان های انتظار دکلهای حفاری: در سال 1389 با دعوت از مدیران، کارشناسان و علاقه مندان صنعت حفاری و با حضور نمایندگان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، شرکت نفت فلات قاره، شرکت نفت مناطق مرکزی، شرکت ملی حفاری و شرکت حفاری شمال بهعنوان اعضای پنل تخصصی نشستی به منظور بررسی عوامل تاثیرگذار در زمانهای انتظار دکلهای حفاری و سهم هر یک از این عوامل برگزار شد. نشست مشترک با نشریات صنعت نفت: در سال 1390 با حضور مدیران مسئول، سردبیران و نمایندگان بیش از 20 نشریه فعال در بخش انرژی نشستی با هدف تعامل با نشریات همسو و دریافت نظرات سازنده در زمینه رویکردهای علمی و فنی و جنبه های مربوط به شکل و ساختار نشریه برگزار گردید. سمینار ازدیاد برداشت: در سال 1391 با دعوت از مدیران، صاحبنظران و کارشناسان صنعت نفت نشستی به منظور ارزیابی اقداماتی که تاکنون در زمینه ازدیاد برداشت و افزایش ضریب بازیافت مخازن هیدروکربوری کشور و ارائه راهکارهای دستیابی به اهداف تعیین شده در زمینه ازدیاد برداشت از جمله تعهد به افزایش یک درصدی ضریب بازیافت در برنامه پنجم توسعه، در تهران برگزار شد. همچنین از سال گذشته و در راستای بسترسازی برای جذب مخاطب بیشتر، اعمال تغییرات محتوایی و تغییرات گرافیکی نیز در دستور کار ماهنامه قرار گرفت که به این منظور برگزاری نشستهای تخصصی، فراخوان ارسال مقالات تخصصی و سفارش موضوع، ارائه مطالب تخصصی با زبانی سادهتر، شکل صفحهبندی مطالب، طراحی جلد و... مورد توجه و بازنگری قرار گرفته است. در سال 1391 ماهنامه موفق شد به لیست ژورنالهای زیرمجموعه بپیوندد.در سال 1392 با تلاش دست اندرکاران، اکتشاف و تولید از وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری رتبه علمی- ترویجی دریافت کرد که این امر موید سطح کیفی مطلوب نشریه است. بدون شک انتشار و تداوم نشری های با محتوای مقالات فنی-تخصصی و لزوم جلبنظر مخاطبان خاص و علاقه مند به موضوعات فنی و تخصصی کار سادهای نیست که خوشبختانه ماهنامه اکتشاف و تولید تا امروز با همت و تلاش و بهرهگیری از تجارب همکاران بدون هیچگونه وقفهای به راه خود ادامه داده است. امید است این ماهنامه با پشتوانه تجربه 10 ساله خود، با محور قرار دادن مسائل روز بهویژه در عصر تحریمها و تهدیدها و با جدیت بیش از پیش به نشری های اثربخش و تاثیرگذار در صنعت نفت کشور تبدیل گردد. لازم است از کلیه پژوهشگران، نویسندگان و همکارانی که در طول فعالیت ماهنامه با آن همکاری داشته و در ارتقاء سطح علمی آن نقش داشته اند بهویژه مدیران مسئول پیشین آقایان آقاجانی و رویور و سردبیران پیشین آقایان گلشیرازی و مستقل و اعضای هیات تحریریه قبلی تشکر و قدردانی گردد. در پایان جهت آشنایی بیشتر خوانندگان با اعضای فعلی هیات تحریریه و کادر اجرایی ماهنامه اکتشاف و تولید به معرفی مختصر این عزیزان که همگی از کارشناسان و نخبگان شاغل در بخشهای مختلف شرکت ملی نفت ایران هستند میپردازیم: