مصاحبه اختصاصی اکتشاف و تولید با دکتر هرمز قلاوند؛ مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران اکتشاف منابع نفت وگاز؛ زمینه ساز افزایش قدرت چانه زنی و جذابیت های سرمایه گذاری در صنعت نفت کشور

جنابعالی بهواسطه تخصص خود از گذشته نیز با اکتشاف و فعالیتهای مربوط به آن آشنا بودید. اکنون که مسئولیت مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران را پذیرفتهاید آنرا چگونه ارزیابی میکنید و نقاط قوت و ضعف اکتشاف را در چه زمینه هایی میدانید و چه برنامهای برای پیشبرد اهداف اکتشافی دارید؟ از جمله نقاط قوت مدیریت اکتشاف می توان به موارد زیر اشاره کرد: نیروی انسانی متخصص نظاممندی و رعایت سلسله مراتب اداری عادت به هماندیشی و کار تیمی ارتباط سازنده با محافل علمی جهانی و بهروز بودن در زمینه های اکتشافی روز جهان و اما نقاط ضعف زیاد محسوس نیست؛ شاید بتوان اذعان کرد که زودتر از این باید جهت شناسائی انواع تله های هیدروکربوری اقدام کنیم. درزمینه اکتشاف منابع هیدروکربوری متعارف و تله های معمول تاقدیسی، هم دانش فنی لازم در مدیریت اکتشاف وجود دارد و هم به خوبی به این دانش عمل شده است. نشانه های این امر در اکتشافات موفق سالهای اخیر مشخص است. در زمینه اکتشاف سایر انواع تله های هیدروکربوری نظیر تله های مرکب و چینهای فعالیتهای خوبی صورتگرفته و حتی حفاری هایی نیز انجام شده است؛ اما به جهت پیچیدگی شناسایی این گونه تله ها و شناسایی کم آنها، این مطلب حتی در سطح جهانی هنوز نیاز به کار بیشتری دارد که از جمله نکات مورد توجه مدیریت اکتشاف در آینده خواهد بود. اکتشاف میدان سپهر شروع خوبی برای شناخت اینگونه منابع بود. امید است بتوانیم با تولید دانش مربوط به اکتشاف تله های مرکب در سنگهای کربناته، قدمی در راستای ارتقاء دانش فنی کشورمان و حتی جهان برداشته و مرزهای دانش را در این حوزه گسترش دهیم. از جمله نکات حائز اهمیت دیگر میتوان به اکتشاف منابع غیرمتعارف اشاره کرد که با کمی تاخیر اما با همت مدیران پیشین در مدیریت اکتشاف آغاز شده و امید است با سرعت بخشیدن به روند مطالعات بتوانیم در این زمینه به سطح قابلقبولی برسیم.: مدیریت اکتشاف در سالهای اخیر همواره فراتر از برنامه پیشبینی شده عمل کرده؛ جنابعالی دلیل این امر را ضعف در پیش بینی هایی میدانید که نیاز به اصلاح دارند یا اعتقاد دارید اصولا ماهیت کار اکتشافی قابل پیشبینی دقیق نیست؟ بنده معتقدم ماهیت کار اکتشافی اینگونه است. در عین حال پیشنهاد میکنم همواره تعهدات ایجاد شده برای مدیریت اکتشاف را باید دستپائین گرفت. زیرا دستبالا بودن تعهدات قدرت ریسک را از این مدیریت میگیرد که این امر موجب می شود کلیه اولویتهای با ریسککم در صف نخست قرار گیرند و موارد پرریسکتر برای آیندگان باقی بماند. در عین حال اکتشاف یک فرآیند زمانبر است. مشغول کردن مدیریت اکتشاف به انجام تعهدات سنگین مانع از ایجاد فرصت لازم جهت توجه به تولید دانش فنی مورد نیاز جهت انجام اکتشافات پیچیدهتر پیشرو و آزمایش ایده های نوآورانه میشود. شاید بتوان اینگونه تفسیر کرد که در سالهای گذشته پیشبینی و تعهدات کم اکتشافی این اجازه را به مدیریت اکتشاف داد که با آسودگی بیشتر، ضمن تولید دانش فنی مورد نیاز، ریسکپذیری بیشتری داشته باشد که برکات این امر به صورت اکتشافات فراتر از برنامه متجلی شد.: پیشیگرفتن اکتشاف از برنامه و تولیدی نشدن میادین کشف شده زمزمه هایی را بهگوش رسانده مبنی بر اینکه شاید بهتر باشد سرعت رشد اکتشاف را کاهش داد و بیشتر روی توسعه میادین کشف شده متمرکز شد. نظر شما در این زمینه چیست؟ اینجانب بهشدت با این نظر مخالفم و معتقدم این تفکر ناشی از شناخت ناصحیح ماهیت فعالیتهای اکتشافی است. همانگونه که ذکر شد اکتشاف فرآیندی زمانبر است. کاهش فعالیتهای امروز تبعات خود را در سالهای آتی (4 تا 5 سال دیگر) نشان میدهد. بنده نه تنها به حفظ سرمایهگذاری کشور برای اکتشاف معتقدم، بلکه پیشنهاد میکنم افزایش سرمایهگذاری اکتشافی در وهله نخست به تثبیت جایگاه ایران در بازار انرژی کمک خواهد کرد و از دیدگاه دیگر شناسائی پتانسیلهای هیدروکربوری متعارف (و در آینده نزدیک غیرمتعارف) زمینهساز جذب سرمایهگذاری های بخش خصوصی و شرکتهای نفتی بین المللی در کشور خواهد بود. ضمن اینکه با افزایش اکتشافات نفت و گاز، تعداد میادین بیشتر و متنوعتری را میتوانیم برای سرمایهگذاری در آینده در دست داشته باشیم. اکنون که در کشور عراق رقابت شدیدی در اکتشاف و تولید آغاز شده، اکتشاف منابع غیرمتعارف در کشورهای منطقه و جهان مورد توجه قرار گرفته و به نظر من ایران نباید بهواسطه فشارهای موجود از تحرک اکتشاف بکاهد. زیرا شناخت منابع، قدرت چانهزنی را در عقد قراردادها بیشتر کرده و جذابیت سرمایهگذاری را افزایش میدهد. پر واضح است که عدمشناسایی و واگذاری بدون شناخت به جهت ریسکزیاد حافظ منافع کشور نیست.: اخیرا شرکتهای تولیدی نیز به نوعی در تلاش برای انجام فعالیتهای اکتشافی هستند. اصولا جنابعالی با تمرکز فعالیتهای اکتشافی در مدیریت اکتشاف موافق هستید یا تقسیم آن در شرکتهای تولیدی را به صلاح کشور می دانید؟ بنده به دلایل زیر به شدت با تقسیم اکتشاف مخالف هستم و متمرکز بودن عملیات اکتشاف در یک مدیریت را به صلاح کشور میدانم: نداشتن سازمان مناسب و نیروی انسانی با تخصص اکتشافی در داخل و حتی خارج از شرکت ملی نفت (غیر از مدیریت اکتشاف) شرکتهای تولیدی به جهت محدودیت نواحی عملیاتی ملزم به بخشینگری در مطالعات ناحی های هستند. اولویتبندی شرکتهای تولیدی در سطح محدوده عملیاتی خود میباشد نه در سطح کشور. لذا شرکتها مجبور به انجام لرزهنگاری و حفاری با ریسکهای زیاد اکتشافی هستند. عدم وجود سازمانی چابک در شرکتهای تولیدی عدم وجود نیروهای اکتشافی راهبر در شرکتهای تولیدی عدم استقلال اکتشاف وابسته به شرکتهای تولیدی در بخش پشتیبانی استفاده از نیروهای تولیدی در بخش اکتشاف: جنابعالی با جذب سرمایهگذاری خارجی در اکتشاف موافقید؟ و اصولا در این زمینه برنامه ای دارید؟ بنده به شرط حفظ منافع کشور با جذب سرمایهگذاری خارجی در اکتشاف و تولید نفت موافقم. یعنی دانش و فنآوری در اختیار کارشناسان ایرانی قرار گیرد و به منافع کشور آسیب نرساند که این امر موجب تسریع رشد کشور خواهد شد. در عین حال به منظور مذاکره و جذب سرمایهگذاری خارجی یا بخش خصوصی داخلی، شناخت دقیق و صحیح پتانسیلهای اکتشافی کشور قدم نخست خواهد بود.: آیا با گذشت بیش از یکصد سال از آغاز اکتشاف نفت در ایران آیا توان رقابت با رقبای خارجی و شرکت در مناقصات بین المللی جهت اکتشاف نفت و گاز در مدیریت اکتشاف وجود دارد و آیا تاکنون فعالیتی در این زمینه صورت گرفته است؟ اینجانب به جرات اعلام میکنم که توانایی صدور خدمات و دانش فنی به منظور ورود به حوزه فعالیتهای اکتشافی برون مرزی کاملا در کشور وجود دارد. در زمینه امکان ورود به مناقصات بین المللی و سرمایهگذاری به منظور اکتشاف و تولید در خارج از کشور نیز میتوان گفت توان فنی موجود است. موضوعی که نیاز به کار دارد مباحث حقوقی ورود واحدهای تابعه شرکت ملی نفت به این مناقصات و مبحث سرمایهگذاری است. به عنوان مثال در این زمینه به صورت محدود در حال ارزیابی فنی بلوکهای اکتشافی کشور بولیوی هستیم.: آیا برآوردی از میزان نفت باقیمانده برای اکتشاف در حوضه های رسوبی ایران دارید؟ در این زمینه نمیتوان آمار دقیقی ارائه داد اما بر پایه آمار منتشر شده بین المللی و بررسی های صورت گرفته در مدیریت اکتشاف، زاگرس در قرن 21 نیز به واسطه پتانسیل بالای خود کانون توجه فعالیتهای اکتشافی و تولیدی خواهد بود.: همانطور که جنابعالی واقفید نیروی انسانی کارآمد از جمله مهمترین منابع هر سازمان موفقی است. چه برنامه هایی برای حفظ نیروهای فعلی با شرایط موجود (عدم تساوی پرداختها با پرداختهای کشورهای همسایه) دارید؟ بررسی های صورت گرفته حاکی از اینست که برای ترککنندگان خدمت، عدم رضایت شغلی در رتبه نخست قرار دارد که این امر موجب بروز پدیده فرار مغزها و کارشناسان آموزش دیده و مجرب خواهد شد. همچنین کافی نبودن دستمزدها نیز دومین دلیل افراد برای خروج از مدیریت است. لذا توجه به شایستهسالاری و گماردن افراد در مشاغل مرتبط با تخصص و شان آنان، نقش مهمی در حفظ نیروی انسانی دارد. بنده به این اصل معتقدم که حس خدمت به کشور و تحمل سختی ها و مشاهده رشد و شکوفایی کشور به واسطه تفکر و تلاش جمعی بسیار لذتبخش است. این احساس که هر نفر سهم کوچکی از این توفیق دارد با تحمل زندگی در قربت و دور بودن از اصل و ریشه انسان قابلمقایسه نیست. در عین حال در تلاش برای کسب حقوق و مزایای مناسب شان پرسنل اکتشاف نیز هستیم و ضروری است این معضل در سطح شرکت ملی نفت ایران با شناسایی نقاط ضعف و قوت، آسیبشناسی شود.: میزان وابستگی فعالیتهای اکتشاف به فنآوری های خارجی را چگونه ارزیابی میکنید و نظر شما در خصوص برقراری ارتباط با مراکز تحقیقاتی داخلی به منظور کاهش وابستگی و حتی در صورت امکان صدور دانش فنی چیست؟ قطعا در مدیریت اکتشاف که مدیریتی دانش محور است همواره نیاز به تحقیق و ارتباط با مراکز تحقیقاتی وجود دارد. اما به نظر میرسد ارتباط صنعت کشور با دانشگاه ها نیاز به کار بیشتری دارد. دانشگاه های کشور بیشتر آموزش محور هستند و به اندازه کافی با مشکلات صنعت آشنایی ندارند. البته از 10 سال قبل وضعیت بهتر شده ولی کماکان در این حوزه نیازمند کار بیشتری هستیم. باید پژوهشمحوری در دانشگاه ها تقویت شود و تلاش کنیم با تعامل بیشتر و ایجاد بستر مناسب، صنعت از توانایی های دانشگاه مطلع و منتفع شده و دانشگاه نیز ضمن آشنایی با مشکلات صنعت به شکل هدفمند برای پاسخگویی به این نیازها گام بردارد. به نظر میرسد دو طرز فکر در سیستم تربیت نیروی متخصص کشور وجود دارد. تربیت نیروی کیفی و تربیت نیروی کمی. در تربیت نیروی کمی هدف اینست که در کشور همواره نیروهای متخصص در حد متوسط وجود داشته باشند که با خروج نیروها از سیستم، کار متوقف نشود. اما بنده فکر میکنم در صورتی که بخواهیم ارتباط صنعت و دانشگاه شکل بهتری گیرد باید نیروی کیفی تربیت کنیم. این کار به دانشگاه ها فرصت میدهد که با آسودگی خاطر بیشتری پا به عرصه پژوهش گذارده و در رفع معضلات صنعت نقش اثربخشی ایفا کنند.: به عنوان آخرین سوال نظر جنابعالی در زمینه برونسپاری فعالیتهای اکتشافی چیست و چه بخشی از این فعالیتها را حاکمیتی و غیرقابلواگذاری دانسته و کدام بخشها را قابل برونسپاری میدانید؟ برون سپاری امور غیرحاکمیتی در چارچوب هدف کلی کوچکسازی بدنه دولت بوده ولازم الاجراست. این امر قطعا مزایایی دارد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد: تسریع در انجام امور و در صف نماندن پروژه ها به دلیل کمبود نیروی انسانی دولتی ایجاد بازار کار ایجاد رقابت و کمک به بهبود کیفیت و کاهش قیمت امکان شکلگیری و تقویت شرکتهایی که توان رقابت در سطح بین المللی را داشته و برای کشور ارزآور هستند. افزایش زمان تفکر پرسنل و تقویت خلاقیت و نوآوری اما ذکر این نکته نیز ضروری است که برونسپاری نکته ظریفی دارد؛ به این معنی که برونسپاری تضعیف بخش دولتی نیست بلکه نیروهای شاغل در ادارات دولتی باید در بالاترین سطح علمی و فنی قرار داشته باشند تا ضمن نظارت صحیح و دریافت نتیجه مناسب، موجبات ارتقاء بخش خصوصی را نیز فراهم آورند. به نظر بنده در زمینه تفکیک امور حاکمیتی و تصدیگری باید که امور مربوط به نواحی مرزی (بهویژه میادین مشترک)جهت حفظ امنیت اطلاعات در زمره امور حاکمیتی قرار گیرند.