انسجام متنی مقالات شمس تبریزی

مقالات شمس به عنوان اثری برجسته و مهم در تاریخ عرفان و ادبیات فارسی که ارتباط تنگاتنگی با مولوی، زندگی و آثارش دارد، با وجود این کمتر مورد توجه پژوهشگران واقع شده است. نگاشته هایی که به عنوان مجموعه ای گرانبها از مواعظ و گفتارهای سرسلسلگان طریقت مولوی از سواد به بیاض نینجامیده و به صورت مشتی یادداشت از هم گسیخته و نامنظم باقی مانده است و یکی از دلایل کم توجهی به این کتاب، ساختار جملات از هم گسیخته و عدم انسجام ظاهری متن است. در این پژوهش سعی بر اثبات وجود انسجام متنی با تکیه بر نظریه سخن کاوی و توجه به بافت متنی (نقش و ارتباط عناصر زبانی در متن و تاثیر آن در تبلور معنا و تفهیم مطلب)است. انسجام متنی شامل روابط معنایی می شود که به وسیله آن، ارتباط هر قطعه از گفتار یا نوشتار می تواند به عنوان متن انجام وظیفه نماید. هالیدی (M.A.K Halliday) و حسن (R.Hasan) به عنوان کسانی که در ساختمان متنی و روابط بین جمله ای نقش کلیدی داشته اند؛ معتقدند که انسجام به کلیه رابطه هایی اطلاق می شود که عنصری از یک جمله را به عناصر جملات قبلی مرتبط می دارد. ابزارهای آفریننده انسجام متنی و روابط بین جمله ای به سه دسته دستوری، لغوی و پیوندی تقسیم می شوند.
در بررسی انسجام متنی مقالات، عوامل انسجام چون انسجام دستوری متن را در دو بخش ارجاع و حذف، انسجام لغوی در دو صورت تکرار و همایش و انسجام پیوندی در چهار نوع ارتباط اضافی (Additive)، سببی (Caushre)، تقابلی «ارتباط خلاف انتظار» (Adversative) و زمانی (Temporal) مورد کنکاش قرار داده ایم. مقالات شمس تبریزی علی رغم گسیختگی و پراکندگی ظاهری از انسجام متنی برخوردار است که این انسجام مدلول توجه به عوامل به وجود آورنده انسجام متنی تحقق می یابد.