شناسایی ترکیب های والدینی برای اصلاح خصوصیات کیفی دانه، عملکرد و اجزای آن در برنج

به منظور تعیین ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و مشخص کردن ترکیب های ایده آل جهت تولید ارقام پرمحصول با کیفیت پخت مطلوب در برنج، تعداد دو رقم اصلاح شده صالح و سپیدرود به عنوان تستر و هشت رقم بومی هاشمی، آبجی بوجی، محمدی، حسنی، اهلمی طارم، حسن سرایی، سالاری و غریب به عنوان لاین در نظر گرفته شدند. در سال 1383، هر یک از لاین ها با تسترها تلاقی داده شدند و در سال 1384، تعداد 16 نتاج به دست آمده به همراه 10 والد (در مجموع 26 تیمار) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار برای عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات کیفی دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان داد که اثر تلاقی ها، تفاوت معنی داری (01/0P<) روی تمامی صفات کمی و خصوصیات کیفی دانه داشت که نشان دهنده وجود تنوع کافی در بین همه ژنوتیپ ها، از جمله تلاقی ها، برای کلیه صفات ذکر شده بود. ترکیب پذیری عمومی تسترها برای صفات تعداد خوشه، روز تا رسیدگی، میزان آمیلوز، راندمان تبدیل و طول دانه معنی دار شد. طبق نتایج به دست آمده از این آزمایش، تلاقی سپیدرود×حسن سرایی با دارا بودن ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی دار برای اصلاح صفات عملکرد دانه، تعداد خوشه و وزن صد دانه و تلاقی های سپیدرود×محمدی، صالح×سالاری و سپیدرود×غریب با دارا بودن ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی دار برای دستیابی به لاین های زودرس، پاکوتاه و پرمحصول، مناسب بودند. برآورد ترکیب پذیری ارقام مورد بررسی برای صفات مربوط به کیفیت دانه، نشان داد که چهار تلاقی فوق برای اصلاح صفات کیفی دانه نیز مناسب بودند. مقدار آمیلوز و درجه حرارت ژلاتینی شدن متوسط و راندمان تبدیل، میزان برنج سالم بالا و طول دانه بیشتر از دیگر خصوصیاتی هستند که می توانند در کنار صفات زودرسی، پاکوتاهی و عملکرد بالا در ترکیب سپیدرود×محمدی مورد توجه قرار گیرند و انتخاب لاین ها بر اساس گزینش همزمان این صفات انجام شود. واژه های کلیدی: برنج، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی، خصوصیات کیفی دانه، عملکرد و اجزای عملکرد