بررسی اثرات عقیم سازی عصاره گیاه چریش روی موش صحرائی نر

امروزه به دلیل مشکلات متعدد ناشی از آفت کشهای سنتزی تلاش بر این است تا آفت کشهای بیولوژیک و طبیعی جایگزین آنها گردد. از جمله این موارد استفاده از فرآورده های گیاهی است. گونه گیاهی Azadirachta indica چریش- از جمله گیاهان با ارزشی است که مطالعات متعدد روی عصاره مغز دانه آن اثرات ضد باروری و سقط جنینی موقت و قابل بازگشت آن را در حیوانات آزمایشگاهی به اثبات رسانده است. لذا بر آن شدیم تا ضمن مطالعه این ویژگی، میزان دوز مؤثر جهت عقیم سازی دایم جوندگان برای کنترل جمعیت آنها را بدست آوریم. در این بررسی 24 موش صحرایی نر نژاد 4-5 (Wistar) ماهه (با وزن 200-150 گرم) به صورت تصادفی انتخاب شده و به 4 گروه شامل 6 موش تقسیم شدند. به گروه اول آب و به سه گروه دیگر به ترتیب5 mg/kg، 15 mg/kg و 25 mg/kg عصاره گیاه چریش (عصاره تجاری Neemazal با مقدار آزادیراکتین 1%) به مدت 6 روز متوالی به روش گاواژ خورانده شد. در روز های چهارم و نهم آزمایش، از تمام گروه ها خونگیری و بررسی های هماتولوژیکی و سرمی (هورمون تستوسترون) انجام شد. در روز دهم آزمایش دو حیوان از هر گروه آزمایشی تشریح شدند تا بررسی های بافت شناسی بر روی بیضه آنها انجام شود. سپس حیوانات باقیمانده گروه برای تست باروری در کنار موشهای صحرایی ماده بالغ قرار گرفتند. بعد از مشاهده تکثیر در حیوانات ماده، این گروه ها از مراحل آزمایش خارج شدند. مقادیر MCH، هموگلوبین گروه سوم در مرحله اول (P<0.05) و مرحله دوم (به ترتیب P<0.001 و (P<0.01 و مقدار گلبولهای سفید گروه سوم در مرحله دوم (P<0.05) نسبت به گروه کنترل افزایش معنی داری نشان داد. اما در مورد مقادیر سایر فاکتورهای بررسی شده، بین نمونه های کنترل و آزمایش اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بین مقدار هورمون تستوسترون گروه های کنترل و آزمایش اختلاف معنی داری دیده نشد. موش های ماده مجاور شده با گروهی که 15 mg/kg عصاره گیاه چریش دریافت کرده بودند پس از گذشت 60 روز زایمان نمودند (دوره بارداری این حیوانات 23-20 روز است). در گروهی که 25 mg/kg عصاره دریافت کردند نیمی از حیوانات تحت آزمایش به علت تجویز دوز بالای عصاره تلف شده و در نیم دیگر آنها پس از گذشت 3 ماه تولیدمثل دیده شد. نتایج بررسی های بافت شناسی هم بیانگر ایجاد تغییراتی در سیر اسپرماتوژنز، شامل از بین رفتن اسپرماتوزوییدها، تولید اسپرم های غیرطبیعی و پرخونی بافت بینابینی در برخی توبولهای اسپرم ساز بود. لذا با گذشت زمان (90-60 روز) و ترمیم سلولهای آسیب دیده مجددا تولیدمثل دیده می شود. با توجه به نتایج حاصل به نظر می رسد که بتوان از عصاره این گیاه به عنوان عامل ضدباروری استفاده کرد، تحقیقات بیشتر و لحاظ مسایلی همچون به صرفه بودن اقتصادی، فرمولاسیون مناسب آنرا تهیه و در طعمه حیوانات مورد استفاده قرار داد و بدین طریق، روشی جدید در کنترل نسل و ازدیاد تعداد جوندگان مضر کشاورزی ارایه نمود.