نگاهی به تفاوت خیال و تخیل در فتوحات مکیه ابن عربی

یکی از شاخه های مهم در مسائل فلسفی، مباحث انسان شناسی است که در آن بحث از قوای ادراکی ظاهری و باطنی آدمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. «خیال» و «متخیله» نام دو قوه ادراکی باطنی در انسان هستند. جمهور حکماء، خیال را به عنوان خزانه حس مشترک، پذیرنده و منفعل و متخیله را از آن جهت که به ترکیب و تفصیل صور می پردازد، فعال می دانند.
«ابن عربی» با حفظ نقش منفعل خیال به عنوان مجمعی برای حواس، از خیال خلاق و فعال سخن می گوید. نزد او خیال، ارض حقیقت و موطن جمع اضداد است. او خیال را از آن جهت که خلاق است، شبیه ترین موجودات به خداوند می داند. او در بسیاری موارد نیز خیال و تخیل را به صورت مترادف به کار می برد، ولی این به معنای انکار تمایز میان این دو ادراک نخواهد بود. تشبیه تمایز میان خیال و تخیل به عصای «موسی» و کار ساحران، بحث از خطای در خیال و سخن از تخیل به عنوان امری غیرواقعی و موهوم از جمله مواردی است که در تمییز این دو عرصه کارآمد اند.