نسبت نفس و ادراک در حکمت صدرایی

طبق دیدگاه صدرالمتالهین، علم، حقیقتی از سنخ وجود است؛ اما طوری از وجود که معطوف به عالم است؛ یعنی مفهوم علم، ذاتا مفهوم عالم را نیز اقتضا میکند. صدرا در سنجش ارتباط متقابل نفس و ادراک، معتقد به علیت نفس نسبت به صور ادراکی حسی و خیالی است و این امر را با عرضهٴ براهینی اثبات کرده است. البته وی با ارتقاء بخشیدن علیت به تشان، معلول را از شئون علت دانسته که بر آن اساس، میان نفس و مدرکات آن نیز یگانگی برقرار گشته و مدرکات نفس به شئون نفس تفسیر میشوند و نه اموری عارضی بر نفس. این نظریه، به انضمام براهین تجرد نفس و تجرد ادراک، توان بالایی در مقابله با مادیانگاری ادراک دارد. علاوه برآن، این تبیین از ارتباط نفس و ادراک، کارکرد موثری در تحلیل نشآت اخروی نفس دارد که گام آیندهٴ این نوشتار بهشمار میرود.