تحلیل همدیدی سرماهای شدید شمال خراسان

تغییرات شدید دما از جمله کاهش آن، پدیده ای نامطلوب برای موجودات زنده بوده و اثرات نامطلوبی نیز بر فعالیت های کشاورزی، سازه ها و تاسیسات دارد. پژوهش حاضر در صدد شناسایی الگوهای همدید موثر در ایجاد سرماهای شدید در شمال خراسان است تا با شناسایی و پیش بینی زمان درست ورود این الگوها به منطقه بتوان هشدارهای لازم جهت جلوگیری و کاهش اثرات را انجام داد. به منظور مطالعه سرماهای شدید در شمال خراسان ابتدا براساس داده های دمای هوا و سرعت باد و با استفاده از رابطه دمای سوزباد (WCT) روزهای دارای سرمای شدید در دوره آماری (2005-1984) مشخص شد. در این شاخص مقادیر کمتر از 36 به عنوان سرمای شدید محسوب می شود. در داده های بلند مدت ایستگاه های همدید، میانگین مجموع تعداد روزهای با مقدار شاخص کمتر از 36، در 4 ایستگاه، 530 روز بوده است. بنابراین جهت محدود کردن روزهای مورد مطالعه، روزهای با شاخص کمتر از 20 و با پوشش حداقل 3 ایستگاه، برای مطالعه انتخاب شدند. در ادامه به منظور شناسایی و طبقه بندی الگوهای همدید ایجاد کننده سرماهای شدید منطقه شمال خراسان از داده های مربوط به فشار، دما، مولفه باد نصف النهاری و مداری (U، V) (به منظور ترسیم نقشه خطوط جریان و تاوایی) و ناهنجاری فشار و دما در ترازهای مختلف استفاده شد. نتایج نشان داد در 70 درصد موارد سامانه بندالی و در بقیه موارد استقرار ناوه عمیق روی شمال ایران عامل اصلی فرارفت سرماهای شدید به شمال خراسان بوده است. این فرارفت در پی نفوذ سامانه های گرمایی از مسیر شمالی و شمال شرقی و یا نفوذ سامانه های گرمایی یا گرمایی- پویشی از مسیر شمال غربی به عنوان دو منبع اصلی رخ داده است.