تاثیر نوع و مقدار برخی عناصر سنگین در رودخانه زرجوب رشت بر خاک و گیاه برنج شالیزارهای تحت آبیاری آن ها

استفاده از آب های با کیفیت نامناسب یکی از راه کارها و فرصت های مقابله با چالش کم آبی است. کاربرد فاضلاب ها، پساب ها و آب های آلوده (به عنوان بخشی از آب های با کیفیت نامناسب) می تواند در آینده باعث افزایش آلودگی خاک ها شده و عواقب ناگواری در روند توسعه پایدار کشاورزی داشته باشد. به این منظور، در پژوهشی نوع و مقدار برخی عناصر سنگین (روی، مس، کادمیوم، نیکل و سرب) موجود در آب رودخانه زرجوب و شالیزارهای تحت آبیاری آن ها، با کشت گیاه برنج رقم هاشمی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک های شالیزاری مانند بافت، اسیدیته گل اشباع، قابلیت هدایت الکتریکی، آهک، کربن آلی، گنجایش تبادل کاتیونی تعیین و روابط آن ها با غلظت این عناصر در آب، خاک و نمونه های گیاه (کاه و دانه سفید شده برنج) مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج به دست آمده، مقدار این عناصر در تمام نمونه های آب، خاک و گیاه پایین تر از حد بحرانی این عناصر بوده است. روند تغییرات غلظت این عناصر، تحت تاثیر ورود فاضلاب های شهری خانگی و صنعتی بوده و در نقاط قبل از شهر از متوسط پایین تری نسبت به داخل شهر برخوردار بوده و سپس در بعد از شهر به حداکثر مقدار خود می رسد. غلظت این عناصر در خاک در طول مسیر رودخانه ها (قبل، داخل و بعد از شهر رشت) در مورد سرب، مس و کادمیوم با افزایش نسبی همراه و در مورد سایر عناصر تغییرات نامنظم بوده است. غلظت عناصر کادمیوم، روی و مس با مقدار کربن آلی و اسیدیته، سرب با مقدار رس و اسیدیته و نیکل تنها با اسیدیته رابطه معنی داری نشان می دهند. با مقایسه غلظت عناصر سنگین اندازه گیری شده در کاه و دانه برنج می توان نتیجه گرفت که مقدار روی، نیکل و مس در برنج سفید همواره بیش تر از کاه بوده است. این در حالی است که بین غلظت کادمیم و سرب در کاه و دانه تفاوت چندانی وجود ندارد. لازم به ذکر است که بررسی روند تغییرات این عناصر در طول مسیر رودخانه نیز تفاوت معنی داری از خود نشان نمی دهند. همچنین رابطه معنی داری بین مقادیر این عناصر در آب و خاک و گیاه برنج به دست نیامد. اگرچه مقایسه نتایج به دست آمده از این پژوهش با استانداردهای موجود، بیانگر نبود آلودگی در مقیاس نگران کننده است ولی مقایسه نتایج این پژوهش با نتایج به دست آمده از یافته های سایر پژوهش گران، بیانگر روند افزایشی غلظت این عناصر در منابع مورد بررسی را است. این افزایش در طی یک دوره زمانی ده ساله، در اراضی شالیزاری تا 4 برابر و در برنج سفید 3 برابر است که نیازمند عزم جدی برای یافتن راه های کنترل و توقف این روند رو به رشد است.