وضعیت طبقه بندی نفوس پس از مرگ (مقایسه دیدگاه ابن سینا و سهروردی)

ابن سینا و سهروردی هر کدام در آثار مختلف خویش، درباره وضعیت نفوس انسانی پس از مرگ از حیث سعادت و شقاوت به بحث پرداخته اند. در مجموع نحوه مواجهه این دو با این مسئله را از جهت صوری می توان در دو مدل عرضه کرد. آن͏ها در برخی آثارشان بدون ارائه طبقه بندی منظمی درباره این مسئله بحث کرده͏اند و در برخی دیگر از آثارشان طبقه بندی منظمی ارائه داده͏اند. ابن سینا در المبدا و المعاد طبقه بندی سه گانه و در رساله فی السعاده طبقه بندی چهارگانه و در الاشارات و التنبی هات طبقه بندی پنج گانه ای از وضعیت این نفوس ارائه داده است. سهروردی نیز در برخی از آثارش بدون ارائه طبقه بندی منظم، به بحث درباره این مسئله پرداخته و در برخی دیگر از آثارش طبقه بندی دوگانه، برخی طبقه بندی سه گانه و بعضی تقسیم چهارگانه و پاره ای دیگر طبقه بندی پنج گانه و در نهایت طبقه بندی شش گانه ای ارائه داده است.
از این͏رو مقاله در صدد بررسی وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه ابن سینا و سهروردی در مورد این طبقه بندی است. با تحلیل دیدگاه این دو حکیم درمی یابیم که از برخی جهات همچون اصول و مبانی، ارائه نظریه با مدل صوری واحد و توجه به سعادت عقلی، میان این دو حکیم تشابه وجود دارد. بر عکس از جهات ذیل میان دو حکیم تمایز وجود دارد: 1 تاکید پررنگ تر ابن سینا بر سعادت عقلی؛ 2 به رسمیت شناختن سعادت حسی از سوی ابن سینا؛ 3 طرح مسئله تعلق نفوس به اجرام فلکی به صورت صریح از سوی شیخ اشراق؛ 4 تمایز روش شناختی دو حکیم در حل مسئله.