مرتبه شناسی معماری دوره سنت؛ درآمدی بر مرتبه شناسی معماری روستایی بر مبنای تبیین و نقد آراء کریستین نوربرگ شولتز

شناخت معماری روستایی عموما با جنسی از گونه-شناسی با رویکرد اقلیمی همراه است. این گونه ازمواجهه با معماری روستا چه در مقام دانه و چه از حیث مطالعه بافت، بیش و پیش از آن که کیفیت-های فضایی معماری روستا را مطالعه و شناسایی نماید، بازخورد های کالبدی روستا را در تعامل با عوامل اقلیمی تبیین می کند. از این رو این رویکرد متعارف به درستی امکان شناسایی و ارزشگذاری در خصوص کیفیت ابنیه روستایی را برای طرح هایی که معماری بافت و بنای روستا را مخاطب قرار می دهند در اختیار نمی گذارد. مقاله حاضر اما در صدد ارائه و یا پیشنهاد رویکردی دیگر در شناخت معماری روستایی است که در آن، حقیقت این معماری و ارزش ها و ویژگی های آن با شایستگی بیش تری بازگویی شود. با لحاظ کردن چنین رویکردی انتظار است مطالعه-ای جامع تر و به تبع آن ارزش گذاری و مرتبه بندی مترتب تر با اصول حاکم بر معماری روستا، به دست دهد. این نظرگاه با دریافت آراء ابن خلدون شکل می گیرد؛ آن جا که مراتبی را برای ساخته های معماری جوامع انسانی دوره سنت که سکونت بر روی زمین را بر زندگی کوچ روی ترجیح می دهند بیان می دارد: بادیه نشینان، روستاییان و شهرنشینان. معماری روستیک، معماری عرفی و معماری سبکی واژگانی است که به عنوان نماینده مراتب معماری دوره سنت و با استقبال و نقد آراء کریستین نوربرگ شولتز و در هماهنگی با نظرگاه ابن خلدون ارائه و پیشنهاد می-گردد. استناد به آرای شولتز در مقام مطالعه ای نقادانه مورد-نظر است، چرا که ماهیت تکوینی و مقدم بر آن ویژگی-های مکانی مصادیق مرتبط با موضوع، لزوما منتطبق با مشخصه های ایران نمی باشد. اگر چه این موضوع به قدری نیست که مانع مطالعه و پذیرش کلیات آرای وی شود ولی در مقام یکی از دلایل نقد آرای او قابل تبیین است. معیارهای قابل طرح برای هر یک از این مراتب امکان تشخیص بهتری از ساخته های مربوط به معماری دوره سنت و به تبع معماری روستایی را فراهم می آورد.