تصاویر سپاهی گری در عاشقانه های عنتره بن شداد

آن بخش از شعر جاهلی که از شائبه ساختگی بودن به دور باشد، آینه ای شفاف و روشن از جامعه زنگار گرفته دوران پیش از اسلام و رفتار، اندیشه و آرمانهای نا بخردانه مردمانش است. تصویر راستین این جامعه را تنها بایست در سروده های گروه های معترض و رانده-شده آن زمان مانند شاعران سیاه، موالی، بردگان و صعالیک و البته در میان آیات قرآن جستجو کرد. سروده های عنتر بن شداد، شاعر سیه چرده و حبشی الاصل جاهلی دو ویژگی مهم دارد: یکی اینکه از تعصب نژادی و اهمیت ریشه عربی یا قبیله ای آن دوره پرده بر می دارد و دیگر اینکه غزل او با حماسه آمیخته است؛ وی به هنگام غزل سرایی و بیان زیبایی معشوق خود «عبله» و دوری او، به یاد میدان نبرد و دلاوری های خود در رویارویی با دشمنان می افتد و تعابیر، تصاویر و ابزار جنگی را وارد غزل می کند و بدین-گونه نوعی(=ژانر) تازه را به نام «غزل حماسی» در ادب عرب ابداع می کند؛ البته حماسی نامیدن این سروده ها که درواقع خود ستایی های شخصی بیش نیست، تنها به سبب داشتن برخی نشانه های ژانر حماسی است. نگارنده در جستار پیش رو، پس از بررسی انگیزه های عنتره از عاشقانه سرایی در کنار حماسه سرایی، به بیان مهمترین ویژگی های این سروده ها می پردازد. به باور برخی از سخن سنجان، تصاویر تغزلی آمیخته با عناصر سپاهیگری، از شعر فارسی و از حوزه غزل مذکر، وارد ادبیات عرب شده است. نوشته پیش رو نشان می دهد، آمیزش تصاویر سپاهی و عاشقانه در شعر عربی و در غزل مونث، بسیار پیشتر از شعر فارسی وجود داشته است، اگر چه عامل و بستر به وجود آورنده آن، در دو ادبیات متفاوت است.