تاثیر اشکال زیستی گیاهی در جذب و دفع فلزات سنگین در اکوسیستم خشک ناحیه کوشک در استان یزد

در این پژوهش پراکندگی فلزات سنگین در ناحیه معدنکاری منطقه خشک ایران مرکزی بررسی شد. تحقیق حاضر در ناحیه شرکت معدن کوشک، در 45 کیلومتری شمال شرقی شهر بافق و 145 کیلومتر از شهر یزد انجام شد. از جنبه ریخت شناسی بخش اعظم ناحیه مورد مطالعه کوهستانی است. تیپ غالب گیاهی در منطقه شامل گونه های علفشور (Salsola vermiculata) و درمنه دشتی (Artemisia sieberi) است. از محل استقرار سدهای باطله معدن کوشک تا فاصله 8 کیلومتری در جهت شیب و آبراهه ها به شیوه تصادفی از خاک سطحی (25-0 سانتیمتر) و از هر گونه گیاهی ده نمونه از بخشهای ریشه، شاخکهای جوان یکساله و شاخکهای دو ساله یا خزان شده نمونه گیری بهعمل آمد. با توجه به استخراج سرب و روی در معدن کوش، بررسی آثار 3 عنصر سرب، روی و کادمیم به عنوان فلزات سمی و کلسیم نیز به عنوان عنصر اساسی رشد در گیاه و به دلیل تشکیل گج ثانویه در سازندهای معدنی اندازهگیری شد. اندازهگیری ها پس از عصارهگیری با اسید نیتریک 6 نرمال به روش جذب اتمی انجام شد. گونه های مرتعی بیابانی و نیمهبیابانی به دلیل تغییر شکل زیستی، رفتار های ویژهای به جذب و دفع عناصر سنگین از خاک نشان دادند. افزایش 5/2 برابری میانگین تجمع فلزات سرب، روی، کادمیم و کلسیم در اندامکهای جوان و آبدار درمنه دشتی نسبت به ریشه با90 درصد اطمینان دارای حداقل اختلاف معنیدار بود که با خشک شدن طبیعی شاخکهای سال اول، غلظت این عناصر در این شاخکها با 99 درصد اطمینان در آزمون حداقل اختلاف معنی دار از میانگین 82/85 قسمت در میلیون به مقدار ناچیز 04/0 قسمت در میلیون وزن خشک گیاه کاهش یافت. گیاه درمنه همراه با افزایش نسبی کلسیم در شاخکهای جوان و آبدار مقدار تجمع کمتری از عناصر سنگین را در این اندامکها نشان داد. میانگین تجمع فلزات در اندامکهای هوایی نسبت به ریشه در علف شور اختلاف معنیدار نداشت، ولی روند میانگین تجمع فلزات سنگین در اندامکهای هوایی افزایشی است (از 69/4 قسمت در میلیون در ریشه به 91/12 قسمت در میلیون در اندامک هوایی) و روند میانگین تجمع فلزات کاهشی است (از 52/153 قسمت در میلیون در ریشه به 69/134 قسمت در میلیون در اندام هوایی).