لزوم تشکیل پرونده شخصیت در فرایند دادرسی کیفری ایران

شخصیت مجموعه ای از ویژگی های ظاهری و غیر ظاهری رفتار یک فرد است که ثبات و جلوه ی بیشتری دارد و تاحدی قابل پیش بینی است. راجع به جبر و اختیار در بزهکاری از قدیم الایام اختلاف نظر وجود داشته است، عده ای قایل به اختیار تام بوده اند، گروهی معتقد به جبر تام بوده اند و گروه سوم ضمن رد هر دو نظریه ی قبل، قائل به نقش مهم بزهکار در فرایند کیفری هستند. طرفداران نظریه اخیر ضمن تاکید بر بررسی شخصیت مجرم تشکیل پرونده ای در کنار پرونده ی قضایی بنام «پرونده شناسایی شخصیت» را ضروری می دانند. پرونده شخصیت حاوی نتایج مطالعات و آزمایش های پزشکی، روان شناسی، روان پزشکی و پژوهش های اجتماعی درباره متهم و محکوم است. دست اندرکاران عدالت کیفری با مطالعه ی این نتایج و به طور کلی اقدامات انجام یافته، سعی در تطبیق مجازات ها، اقدامات تامینی و تربیتی و به طور کلی تصمیم های قضایی با شخصیت متهم یا بزهکار دارند. در حقوق کیفری ایران، در برخی قوانین از جمله در مواد 18، 37، 38، 43، 60، 64، 152، 188،... قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و ماده 222 آیین دادرسی کیفری به طور ضمنی، و مواد 47 و 64 آیین نامه اجرای سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب 1384 در مرحله اجرای مجازات حبس صراحتا به تشکیل پرونده شخصیت اشاره شده است. بررسی های میدانی انجام شده در زندان ها و کانون های اصلاح و تربیت کشور گواه بر آن است که در این مرحله نیز به صورت علمی کاربردی چنین پرونده ای تشکیل نمی گردد. عوامل مختلفی مانع اعمال دقیق این تاسیس حقوقی و اتخاذ تصمیمات قضایی برمبنای شخصیت افراد در کشور ایران می باشد که به طور کلی می توان به موانع قانونی، قضایی و اجرایی اشاره کرد. تنها راه برطرف کردن این موانع نیز تلاش و همیاری قوای سه گانه (مقننه، مجریه و قضاییه) می باشد.