کانه زایی، دگرسانی و ویژگی های سیال کانه زا در کانسار فلزات پایه و گرانبهای چشمه حافظ، رشته کوه ترود- چاه شیرین، شمال ایران مرکزی

کانسار چشمه حافظ در بخش مرکزی رشته کوه ترود- چاه شیرین در جنوب محور شاهرود- دامغان قرار دارد. این کانسار شامل کانی سازی رگه ای چندفلزی (Pb-Cu-Zn-Au-Ag) در سنگ های میزبان آتشفشانی سنوزوییک با ترکیب چیره آندزیت بازالتی و داسیت است. رگه کانه دار اصلی، به طول نزدیک به 1800 متر و ستبرای کمتر از یک متر تا 5 متر، به صورت ناپیوسته در راستای عمومی شمالی- جنوبی رخ داده و شامل کالسدونی، کوارتز دانه ریز تا دانه درشت و ژاسپرویید، همراه با کانه های گالن (فاز فلزی چیره)، کالکوپیریت، بورنیت، اسفالریت، پیریت، تتراهدریت، هماتیت (اسپکولاریت) و سیدریت است. فرایندهای برون زاد (سوپرژن) سبب تبدیل گالن به سروزیت و تغییر کانی های درون زاد (هیپوژن) مس (کالکوپیریت و بورنیت) به کوولیت و مالاکیت شده است. در بخش های مختلف رگه اصلی، نوارهای قشرگون با پهنای کمتر از یک میلی متر تا 10 میلی متر دیده می شود که از کالسدونی به رنگ خاکستری، ژاسپرویید، کوارتز شیری و کانی های فلزی تشکیل شده است. آثار برشی شدن و بافت شانه ای نیز به طور محلی در این رگه دیده می شود. افزون بر رگه اصلی، چند رگه فرعی کوارتز و کلسیت به ترتیب با راستای شما ل خاوری- جنوب باختری و خاوری- باختری وجود دارد که رگه های کلسیت کانه زایی ندارد. در رگه اصلی، دگرسانی مرتبط با کانی سازی محدود به هاله های باریکی در دو سوی رگه، و شامل کوارتز، کلریت، کلسیت، کائولینیت و سریسیت (ایلیت) است. میانبارهای سیال در نمونه های کوارتز همراه با کانی های فلزی مطالعه شده است. بیشتر میانبارهای سیال، در دمای اتاق، دوفازی غنی از مایع و تعداد کمی از آنها غنی از فاز بخار هستند و برخی نیز تنها از مایع تشکیل شده اند. بر پایه مطالعه میانبارهای سیال اولیه، سیال کانه ساز در کانسار چشمه حافظ، دمای همگن شدن پایین تا متوسط (135 تا 285 درجه سانتی گراد) و شوری پایین تا متوسط (1 تا 13 درصد وزنی معادل NaCl) دارد. نسبت ایزوتوپی گوگرد در سیال گرمابی در تعادل با کانی های سولفیدی، میان ‰1/4 تا 6/1- است و میتواند نشانگر منبع ماگمایی برای گوگرد باشد. با توجه به کانی شناسی کانسنگ (کانه و باطله) و دگرسانی، سیال کانه ساز pH نزدیک به خنثی و ماهیت احیایی داشته است. کانی شناسی کانسنگ، محتوای فلز، نسبت Ag/Au میان 16 تا 25، حضور اسفالریت فقیر از آهن، کانی شناسی دگرسانی، وجود بافت های نواربندی قشرگون متقارن و نامتقارن، بافت کلوفورمی و دامنه دما و شوری میانبارهای سیال، نشانگر کانه زایی از نوع اپی ترمال نوع سولفیدی شدن متوسط است. کانی شناسی دگرسانی در کانسار چشمه حافظ، معرف گروهی از ذخایر سولفیدی شدن متوسط است که به سمت ذخایر سولفیدی شدن پایین گرایش دارند.