اثر تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد و برخی ازویژگی های فیزیولوژیکی چند رقم و لاین جو

در مناطق خشک و نیمه خشک از جمله ایران که تولید محصول گیاه جو با خشکی انتهای فصل محدود می شود، بررسی دقیق سازوکارهای مختلف مورد استفاده گیاه در مقابله با تنش در انتخاب ژنوتیپ های پر محصول که در برابر تنش خشکی تحمل بهتری نشان می دهند، ضروری می باشد. بر این اساس به منظور بررسی اثرات تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی جو(Hordeum vulgare L.)، چهار رقم به نام نصرت، فجر30، یوسف و موروکو و دو لاین پیشرفته 67 و 17 در دو مدیریت آبیاری مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در بسترگلخانه (به عنوان محیط بسته کنترل شده) واقع در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی در سال زراعی 90- 1389 به اجرا در آمد. کرت های اصلی شامل دو مدیریت آبیاری، یکی مربوط به آبیاری در شرایط نرمال در تمام فصل رشد و دیگری تنش خشکی بعد از قطع آبیاری از شروع گلدهی و عامل فرعی شش ژنوتیپ جو بود. بر حسب رطوبت خاک، شدت تنش اعمال شده در روزهای 21 و 28 روز پس از گلدهی به ترتیب برابر با 36و 40 درصد بود. نتایج نشان داد که اعمال تنش خشکی موجب کاهش معنی دار زیست توده، عملکرد دانه و تعداد دانه در بوته، شاخص برداشت، محتوی نسبی آب برگ، پتانسیل آبی برگ، هدایت روزنه ای، محتوای کلروفیل a و b و کاروتنوئیدها و افزایش میزان تلفات نسبی آب برگ، دمای پوشش گیاهی، نشت الکترولیتی و پوکی دانه ها شد. نتایج به دست آمده بر بالاترین میزان تحمل به خشکی در رقم یوسف و بیشترین حساسیت در رقم موروکو دلالت دارد که به ترتیب عملکرد دانه آن ها در شرایط تنش (575 و 142 گرم در متر مربع)، محتوای نسبی آب برگ (2/78 و 69 درصد) و میزان کاهش هدایت روزنه ای (63 و 93 درصد) بود. همچنین، نتایج نشان داد که گیاهان با تحمل بالاتر (برای مثال رقم یوسف) نسبت به سایر ارقام دارای شاخص بهره وری آب بالاتری در هر دو شرایط تنش و نرمال می باشند. این نوع ارقام با مصرف بهینه آب و با به کارگیری حداقل آب موجود تحت تنش انتهای فصل، عملکرد خود را در سطح بالایی حفظ کرده و در نتیجه شاخص بهره وری آب بالاتری تحت این شرایط نسبت به شرایط نرمال دارند.