تعیین مهم ترین صفات موثر بر عملکرد گندم نان زمستانه و بینابین تحت تنش خشکی آخر فصل با استفاده از روش های آماری چندمتغیره

مطالعه صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل به تنش خشکی، به عنوان یکی از عوامل اصلی کاهش تولید محصولات زراعی و نیز صفات مرتبط با تعیین عملکرد در این شرایط می تواند به شناخت راهکارهای مناسب برای انتخاب ارقام متحمل و افزایش عملکرد کمک کند. این تحقیق با هدف ارزیابی تحمل 19 ژنوتیپ امیدبخش گندم نان زمستانه و بینابین به تنش خشکی در مرحله گلدهی (S2) و 20 روز بعد از گلدهی (S1) در سه سال زراعی90-1387، تحت وضعیت آبیاری نرمال و تنش خشکی به صورت کرت های یک بار خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سه مکان کرج، اراک و جلگه رخ اجرا شد. رژیم آبیاری و ژنوتیپ به ترتیب به عنوان فاکتور اصلی و فرعی بررسی شدند. تجزیه های آماری شامل تجزیه همبستگی، رگرسیون گام به گام، تجزیه علیت و تجزیه به عامل ها بود. نتایج حاکی از همبستگی زیاد و معنا دار وزن بیومس با وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله با عملکرد دانه و نیز تعداد دانه در سنبله با وزن سنبله و دانه تحت وضعیت نرمال بود. در وضعیت تنش خشکی ملایم، همبستگی زیادی بین تعداد دانه در سنبله با عملکرد دانه و وزن دانه در سنبله، و در وضعیت تنش خشکی شدید، همبستگی مثبت زیادی بین تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و شاخص برداشت با عملکرد دانه به دست آمد. بیشترین اثر مستقیم در وضعیت تحت بررسی مربوط به صفت تعداد دانه در سنبله بود که در تجزیه رگرسیون مرحله ای نیز مشهود بود. همچنین از صفات تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله و وزن هزاردانه، واردشده در مدل های تجزیه علیت می توان به عنوان صفات بالقوه در اصلاح عملکرد دانه گندم استفاده کرد. براین اساس و با توجه به تاثیرات زیاد مستقیم و غیرمستقیم تعداد دانه در سنبله بر عملکرد دانه، می توان از این صفت در برنامه های به نژادی به منظور بهبود عملکرد دانه گندم به طور موثرتری استفاده کرد. به طور کلی و با توجه به نتایج تجزیه به عامل ها، به نظر می رسد می توان با تقویت صفات عامل اول که بیشترین درصد واریانس تغییرات بین داده ها را توجیه می کنند، گام موثری در بهبود عملکرد دانه برداشت.