مطالعه تنوع ژنتیکی توده های بومی آفتابگردان آجیلی (Helianthus annuus L.) ایران با استفاده از نشانگر های رتروترنسپوزونی IRAP

وجود تنوع ژنتیکی برای بدست آوردن ارقام با عملکرد بالا، کیفیت بهتر، تحمل بیشتر به تنش های زیستی و غیرزیستی و مقاومت بیشتر به آفات و بیماری ها، برای به نژادگران ضروری است. رتروترنسپوزون ها فراوان ترین و رایج ترین عناصر جابه جا شونده در ژنوم یوکاریوت ها به ویژه ژنوم گیاهان می باشند. توزیع گسترده رتروترنسپوزون ها در ژنوم گیاهان استفاده از آن ها را به عنوان نشانگر های مولکولی برای بررسی تنوع ژنتیکی ایده آل ساخته است. در این مطالعه فعالیت رتروترنسپوزون ها و همچنین تنوع ژنتیکی در 10 توده بومی آفتابگردان آجیلی با استفاده از نشانگرهای IRAP (Inter-retrotransposon amplified polymorphism) یررسی شد. از 25 آغازگر و ترکیب آغازگری IRAP، 11 آغازگر قادر به تولید الگوی باندی چند شکل با وضوح بالا بودند. 11 آغازگر IRAP، 116 مکان را تکثیر کردند که از این تعداد 110 مکان چند شکل بود. حداقل تشابه ژنتیکی نی (74/ 0) بین توده های همدان و مشهد، و حداکثر تشابه (88/ 0) بین توده های مرند و اصفهان مشاهده شد. تجزیه کلاستر با استفاده از آلگوریتم UPGMA، 10 توده بومی آفتابگردان آجیلی را در 3 گروه اصلی قرار داد. تجزیه واریانس مولکولی نشان داد تنوع درون توده ها بیشتر از تنوع بین تودها می باشد. بنابراین در برنامه های به نژادی آفتابگردان آجیلی، می توان انتخاب را درون توده ها انجام داد. نتایج حاصل از واکنش زنجیره ای پلی مراز با نشانگرهای IRAP نشان داد که رتروترنسپوزون های مطالعه شده در ژنوم آفتابگردان فعال هستند و به صورت سر به سر، سر به دم و دم به دم در ژنوم ادغام شده اند. نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان می دهد که نشانگر های مبتنی بر رتروترنسپوزون ها ابزاری مفید برای مطالعات ژنومیکس در آفتابگردان می باشند.