نمود تکمیلی در زبان فارسی

نمود تکمیلی، نقشی دستوری است که رمزگذاری مفهوم «تکمیل موقعیت» را در زبان های دنیا بر عهده دارد. با آن که این مفهوم، هسته ی نقشی نمود تکمیلی را تشکیل می دهد، اما شواهد حاکی از آن است که کاربرد این نمود از سوی گویشوران تنها به بازنمایی تصویر «تکمیل موقعیت» محدود نمی گردد. در پژوهش حاضر، پس از معرفی فعل معین «رفتن» در نقش نمود نمای تکمیلی در زبان فارسی، بر اساس چارچوب دستوری شدگی و نیز مدل ابعاد معین شدگی نشان خواهیم داد که تحول فعل حرکتی «رفتن» به نشانه ی نمود تکمیلی، نمونه ای از فرآیند معین شدگی است که تکوین معنای هسته ای «تکمیل موقعیت» را به نمایش می گذارد. این معنای هسته ای از رهگذر فرآیند بسط استعاری طرحواره ی رویداد حرکت در فعل «رفتن» پا به عرصه ی وجود می گذارد. در کنار این معنای هسته ای، عملکرد فرآیندهای مجازی در برخی از کاربردهای نمود مذکور، به پیدایش معانی غیر هسته ای از جمله تاکید، افسوس، فروتنی، غیرمنتظرگی، بازگشت ناپذیری و بی اختیاری فاعل یا کنشگر می انجامد. داده های محدود زبان فارسی از کاربرد این نمود حاکی از آن است که تکوین نقش های هسته ای و غیرهسته ای فعل حرکتی «رفتن» تنها به دلیل تغییر جهت تمرکز ساخت نمود تکمیلی از نقطه ی آغاز کنش به سوی نقطه ی پایان آن نیست، بلکه انتقال مسیر توجه مخاطب از عنصر کنشگر به عنصر کنش پذیر بر روی محور گذرایی کنش، عامل دیگری است که به پیدایش چنین معانی کاربردی می انجامد.