بررسی مبانی اجتماعی نظریه معرفت علوی

برخلاف رویکرد سه بعدی حاکم بر جامعه شناسی موجود، این مقاله ابعاد جامعه را چهاربعدی (خداوند، انسان، زمین، و پیوند) به تصویر می کشد و با بهره گیری از سخنان حضرت علی(علیه السلام) به کمک روش «تحلیل محتوای کیفی»، نشان می دهد که هر چهار بعد جامعه، با تفاوت هایی، به شکل طولی، بر فکر و روحیات انسان اثرگذارند. اثرگذاری خداوند متعال حتمی و قاطع بوده، در همه عوامل دیگر جاری و ساری است، هرچند در خصوص افعال اختیاری انسان، این اثرگذاری از مسیر اراده انسانی، اعمال می شود، اگرچه، همان جا نیز خداوند حضور دارد. در مرحله بعد، اثرگذاری انسان قرار دارد که به موجب اختیار و مسئولیتی که دارد، بیشترین دخالت را در این فرایند، پس از خدای متعال و در طول او ایفا می کند. در مرحله سوم، عوامل غیبی (فرشتگان و شیطان) قرار دارند، و سرانجام، در مرحله چهارم، باید به نقش عوامل طبیعی و اجتماعی در این خصوص اشاره کرد.