تاریخ، تعاریف و معانی

در این مقاله، ابتدا دو معنای متفاوت تاریخ از یکدیگر تفکیک شده است. اول به معنا و مفهوم «دانش تاریخ» و دیگری به معنا و مفهوم «حادثه ی تاریخی» یا «موضوع علم تاریخ». مطلب مورد بحث این مقاله فقط دانش تاریخ است و درباره ی موضوع علم تاریخ اصلا سخنی به میان نیامده است.
پس از ارائه ی نظرات استاد مطهری، هگل و شیلینگ درباره ی «انواع دانش تاریخ» و تفکیک و تجمیع آنها، این دانش به پنج نوع تقسیم شده است:1. تاریخ نقلی; 2. تاریخ تحلیلی; 3. تاریخ علمی; 4. فلسفه ی نظری تاریخ; 5. فلسفه ی علم تاریخ.
سپس تعریف، سابقه و ویژگی های تاریخ تحلیلی مورد بحث قرار گرفته و پس از بیان سه مطلب اساسی درباره ی «تاریخ علمی»، امکان تاریخ علمی به مفهوم «علم تجربی» مردود شناخته شده است.
در مورد فلسفه ی نظری تاریخ، سابقه و مسائل اساسی آن مطرح و دلایل کارل پوپر برای ابطال آن و نفی آینده ی معلوم تاریخ، ذکر و نقد و به این نتیجه ختم شده است که مخالفان فلسفه ی نظری تاریخ با نفی «آینده ی معلوم تاریخ» و ادعای اثبات «آینده ی نامعلوم تاریخ»، خود به نوعی فلسفه ی نظری تاریخ رسیده اند.