برهان وجودی آنسلم و نقد آن بر اساس مبانی ملاصدرا

برهان وجودی آنسلم برهانی است پیشینی که از طریق مفهوم وجود که بر اساس دیدگاه افلاطون ملازم با حقیقت وجود است، به اثبات خدا می پرازد. او دو تقریر از این برهان ارائه می دهد: یکی اینکه مفهوم خدا مفهومی است که بزرگ تر از آن قابل تصور نیست، طبعا باید این مفهوم در خارج وجود داشته باشد و الا بزرگ ترین مفهوم قابل تصور نیست. دوم اینکه مفهوم خدا مفهومی ضروری است که عدمش غیر قابل تصور است، پس باید در خارج باشد، و الا عدمش قابل تصور است و این خلف است.
گونیلو دو اشکال بر این برهان دارد: یکی اینکه ما از مفهوم خدا هیچ گونه تجربه ای نداریم، پس غیر قابل تصور است. دوم آنکه اگر این برهان درست باشد، باید بتوان وجود هر امر نامعقولی را در خارج اثبات کرد.
اشکال عمده آکویناس آن است که آنسلم وجود خارجی خدا را در بزرگ تر شدن مفهوم ذهنی خدا موثر می داند، در حالی که مفهوم بزرگ ترین امر قابل تصور که وجود واقعی داشته باشد بزرگ تر از هنگامی نیست که وجود واقعی نداشته باشد. تحقق عینی یک مفهوم در خارج هیچ نقشی در بزرگ تر شدن محتوای مفهومی آن ندارد.
اشکال اساسی برهان آنسلم بر مبنای ملاصدار، رد دیدگاه آنسلم در باب مفاهیم کلی، خلط میان ضرورت منطقی و فلسفی، خلط بین مفهوم و مصداق، و حمل اولی و شایع صناعی، و سرایت حکم مفهوم به مصداق می باشد.