راهبردهایی برای ساماندهی بافت فرسوده منطقه 1 شهرداری تهران (بخش دوم)

با توجه به ضرورت بهره برداری بهینه از ظرفیت های درونی شهرها در برنامه ریزی توسعه شهری، سیاست های ساماندهی پهنه های شهری فرسوده موضوع بررسی علمی و عملی قرار گرفته است. پروژه «بررسی نظام مداخله بهینه برای ساماندهی پهنه های فرسوده شهر تهران» در همین راستا و به پیشنهاد مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران توسط مهندسین مشاور طرح و آمایش به انجام رسیده است. در این پروژه برای استفاده از تجربیات جهانی و شناخت نظام اقدام برای ساماندهی پهنه های شهری فرسوده و قدیمی، تجربه کشورهای انگلیس، مراکش، تونس، نروژ، سوریه، آمریکا و مصر بررسی شده است. همچنین در این پروژه اقداماتی که برای ساماندهی پهنه های فرسوده در شهرهایی نظیر تهران، مشهد، اصفهان، ساری و شیراز انجام شده نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت با توجه به شرایط کنونی مداخلات ساماندهی در شهر تهران و با توجه به نتایج بدست آمده از تجربیات کشورهای مختلف نظام مداخله ای برای ساماندهی پهنه های فرسوده پیشنهاد شده است.
نتایج مطالعات پروژه نشان می دهد که در منطقه یک شهرداری تهران مسئولیت نظام ساماندهی پهنه های فرسوده شهری با مدیریت شهری است. سیاست گذاری و برنامه ریزی اقدام با دقت و مراقبت کافی انجام گرفته و سازمان های مسئول و موثر در این امر با مدیریت شهری همکاری بسیار مسئولانه و نزدیک دارند. مشارکت مردم در این اقدامات نیز گسترده و مطلوب است. اما برخلاف آن، تجربیات ساماندهی ما در زمینه پهنه های فرسوده در تهران و شهرهای ذکر شده نشان می دهد که هماهنگی میان سازمان های مسئول وجود نداشته و در شرح وظایف سازمانی آنها نیز تداخل وجود دارد؛ سازمان مشخصی هدایت مطلوب نظام اقدام، سیاست گذاری و برنامه ریزی برای ساماندهی پهنه های شهری فرسوده را بر عهده ندارد؛ نظرات کارشناسی مورد توجه قرار نمی گیرد؛ انتظار مسئولین از مردم به جای مشارکت کامل به شراکت اقتصادی خلاصه می شود؛ مردم نسبت به برنامه های اقدام توجیه نشده و میزان نارضایتی آنها بسیار زیاد است. براساس یافته های پروژه، بررسی عوامل موثر در ایجاد فرسودگی نشان می دهد که فرسودگی به سبب عوامل متعدد حادث می شود و از این رو در تعیین شاخص های شناسایی پهنه های شهری فرسوده، توجه به یک عامل کافی نیست و عوامل مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی نیز می بایست در نظر گرفته شود. بر این اساس نظام مداخله یکپارچه ای پیشنهاد گردیده و در زمینه چگونگی تامین منابع مالی برای ساماندهی پهنه های شهری فرسوده از طریق اقداماتی چون تجمیع، ایجاد شرکت های تعاونی ساکنین، استفاده از کمک های دولت و... و همچنین راه های جلب مشارکت مردمی برای پروژه های ساماندهی پهنه های فرسوده راهکارهایی پیشنهاد شده است. نکته مهم توجه به این مسئله است که هر گونه اقدام در جهت ساماندهی پهنه های فرسوده از یکسو مستلزم سیاست گذاری، برنامه ریزی و برخورداری از مدیریت اجرایی هماهنگ است و از دیگر سو نیازمند مشارکت فعالانه و همه جانبه مردم با مدیریت شهری است.