هفت خاندان دوره هخامنشی در مدارک مکتوب و باستان شناختی: نمونه گبریاس

بسیاری از پدیده ها و تحولات تاریخی ایران باستان و از جمله دوره هخامنشی ریشه در ساختار قبیله ای جامعه و قدرت دارد. یکی از این پدیده ها هفت خاندان بزرگ است که به رهبری داریوش موفق شدند بردیا / گوماته را سرنگون کنند. نویسندگان باستان تایید می کنند که از این زمان تا پایان دوره ساسانی هفت خاندان با اسامی گوناگون نقش مهمی در ساختار سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران باستان ایفا کرده اند. گبریاس یکی از اعضای هفت خاندان زمان داریوش اول است که در سنگنبشته بیستون شخصی از قبیله پاتیشوری خوانده می شود و در گل نبشته های باروی تخت جمشید و نقوش مهر برجای مانده آثاری از او دیده می شود. با توجه به این مدارک، به نظر می رسد که گبریاس در مقام خان قبیله پاتیشوری یکی از بزرگ مالکان منطقه شمال غرب فارس و جنوب شرق خوزستان بوده و قلمرو قبیله پاتیشوری نیز در همین ناحیه قرار داشته است. لیدوما (جنجان فعلی)، محل کشف آثار متعدد معماری هخامنشی، احتمالا مرکز منطقه ای/ قبیله ای گبریاس بوده است. گوردخمه های صخره ای هخامنشی شرق بهبهان را نیز می توان بدو نسبت داد. این منطقه شدیدا تحت تاثیر فرهنگ و هنر عیلام قرار داشته و همان گونه که از مهر شخصی گبریاس برمی آید، او نیز از این نفوذ برکنار نمانده است.