بررسی اثرات احداث سدهای 15 خرداد و غدیر ساوه بر روند بیابان زایی دشت مسئله قم

امروزه رشد جمعیت و گسترش فعالیت انسانی در طبیعت آنچنان افزایش یافته که واژه بیابان را دستخوش تغییرات نموده و طی آن بیابان از بودن به شدن تبدیل شده است. هدف این تحقیق بررسی اثرات احداث سدهای 15 خرداد و غدیر ساوه بر روند بیابان زایی دشت مسئله می باشد. حوزه آبریز مسئله در قسمت جنوب ارتفاعات البرز میانی قرار دارد. در این طرح وضعیت پوشش گیاهی، حجم آب ورودی به منطقه، ویژگی های شیمیایی خاک و آمار محصولات کشاورزی منطقه طی دو دوره با فاصله زمانی پنج سال، در زمان قبل و بعد از احداث سدها مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. نتایج نشان داد که میانگین سالانه حجم آب ورودی به دشت مسئله توسط رودخانه قم رود قبل از احداث سد 15 خرداد (طی سالهای 43 تا 73) سالانه حدود 80 میلیون مترمکعب بوده است ولی پس از زمان احداث سد (سال 1374) یعنی از سال 1375 به بعد میزان آب ورودی به دشت مسئله به صفر رسیده است. هیدروگراف واحد دشت مسئله طی سال های 1376 تا 1380 نشان داد که سطح آب زیرزمینی سالانه به طور متوسط 5 متر افت داشته است. البته در بیشتر تیپ های گیاهی به دلیل عدم ورود سیلاب و عدم شستشوی خاک، تراکم نمک در افق های سطحی خاک افزایش یافته و در تیپ های گیاهی که گیاهان آن نم شورپسند بود و ریشه کم عمق داشتند، مانند گونه های گیاهیAeloropus litoralis و Spp Cyperus به دلیل عدم دسترسی ریشه به آب تا حدود 100 درصد با کاهش تاج پوشش مواجه شده و گونه های گیاهی جدید مانند Halocnemum strobilaceumوHalostachys caspica جایگزین علفزارهای طبیعی منطقه شده اند و از نظر کشاورزی نیز تغییرات چشمگیری در ترکیب و نوع کشت محصولات پدید آمده است. بدین ترتیب دشت مسئله از یک منطقه کشاورزی مولد، در حال تبدیل به یک بیابان واقعی است.