امنیت انرژی و روابط اتحادیه ی اروپا و کشورهای آسیای مرکزی

موقعیت ژئواکونومیک و میزان ذخائر و تولید نفت و گاز منطقه ی آسیای مرکزی در دو دهه ی گذشته باعث اهمیت روزافزون این منطقه ی در معادلات بین المللی شده است. به علاوه، وقوع حوادث 11 سپتامبر و همسایگی کشورهای آسیای مرکزی با کانون بحران های جهانی نظیر تروریسم، کشت و قاچاق مواد مخدر و بنیادگرائی، اهمیت ژئوپلتیکی این منطقه ی را دوچندان کرده و زمینه ی حضور قدرت های بزرگ را در منطقه ی یادشده فراهم آورده است. مناقشه های روسیه و اوکراین در سال 2008 و 2014. م و قطع شدن گاز کشورهای اروپایی نیز مزید بر علت شده است و اتحادیه ی اروپایی را به جستجوی منابع جدید انرژی ترغیب کرده و به سمت گسترش ارتباطات با کشورهای آسیای مرکزی سوق داده است. دامنه ی این روابط به خصوص بعد از معاهده ی لیسبون که تلاشی بود برای انسجام و کارآمدی اتحادیه ی اروپایی در نظام بین الملل، گسترده تر و عمیق تر شد. این معاهده نتایج قابل ملاحظه ای در گسترش ارزش های اروپایی و توسعه ی روابط خارجی اتحادیه ی اروپا با کشورهای در حال توسعه و به خصوص کشورهای نفت خیز آسیای مرکزی داشته است. مقاله ی حاضر به بررسی علل و زمینه ها و هم چنین نقش متغیر انرژی در همکاری اتحادیه ی اروپا و کشورهای آسیای مرکزی در دو دهه گذشته و نقش و تاثیر معاهده ی لیسبون بر گسترش و نهادینه شدن این روابط می پردازد. پرسش اصلی مقاله این است که آسیای مرکزی چه جایگاهی در امنیت انرژی اتحادیه ی اروپا دارد؟ در پاسخ به این پرسش، این فرضیه مطرح می شود که «استفاده ی سیاسی روسیه از ابزار انرژی به منظور فشار بر اتحادیه اروپا و هم چنین رشد روزافزون نیازهای اتحادیه ی اروپا به واردات منابع انرژی، شرایط را برای افزایش همکاری های اتحادیه ی اروپا و کشورهای آسیای مرکزی فراهم آورده است و در شرایط تیرگی روابط کشورهای اتحادیه ی اروپایی با روسیه، گسترش مناسبات میان اتحادیه و کشورهای آسیای مرکزی به تسهیل در روند فشار بر روسیه و افزایش قدرت چانه زنی اتحادیه اروپا در مقابل این کشور منجر خواهد شد. یافته های پژوهش نشان می دهد اتحادیه ی اروپا با آگاهی از وابستگی نامتقارن به انرژی روسیه و پیامدها و تهدیدهای امنیتی ناشی از آن در سال های اخیر درصدد برآمده است به وسیله ی ارتباط با کشورهای آسیای مرکزی و متنوع سازی منابع انرژی خود، این تهدیدات را کاهش دهد.