بیوتکنولوژی

بیوتکنولوژی از ترکیب علم بیولوژی و فن تکنولوژی با رابطه ای بسیار پیچیده به وجود آمده است؛ تعاریف متنوعی از آن ارائه شده است. طبق یک تعریف، بیوتکنولوژی عبارت است از فنونی که از موجودات زنده برای ساخت یا تغییر محصولات، ارتقای کیفی گیاهان یا حیوانات و تغییر صفات میکروارگانیزم ها برای کاربردهای ویژه استفاده می کنند. بیوتکنولوژی به لحاظ ویژگی های ذاتی خود، دانشی میان رشته ای است؛ در واقع بیوتکنولوژی را می توان به درختی تشبیه کرد که ریشه های تناور آن را علومی با قدمت زیاد مانند زیست شناسی به ویژه زیست شناسی مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، گیاه شناسی، جانورشناسی و... تشکیل می دهند؛ لیکن شاخه های این درخت که کم و بیش به تازگی روییدن گرفته اند هر لحظه با رشد خود شاخه های فرعی بیشتری را به وجود می آورند. کاربرد های بیوتکنولوژی به قدری وسیع است که تقریبا تمام جنبه های زندگی بشر را تحت تاثیر قرار می دهد به نحوی که پیش بینی می شود در آینده نزدیک کنار اکثر نام های رایج علوم و فنون یک کلمه «بیو» یا «بیوتک» هم اضافه شود که نشانه تاثیر این علم بر آن رشته هستند. به دلیل تاثیرات بسیار زیاد آن روی رفاه و آسایش بشر اکثرا بر این باورند که در آینده بیوتکنولوژی یکی از ابزارهای قدرتمند برای موجودیت انسان به شمار خواهد آمد. امروزه دامنه فعالیت بیوتکنولوژی بسیار گسترده است و از تشخیص، پیشگیری و معالجه بیماری گرفته تا تولید مواد شیمیایی و دارویی جدید، منابع غذایی جدید، محافظت از محیط زیست، حفظ انرژی و.. را شامل می شود. واژه بیوتکنولوژی نخستین بار در سال 1919 از سوی کارل ارکی به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر متقابل آن ها در فناوری های ساخت بشر به کار برده شد. در قرن 21 با توجه به افزایش بی رویه جمعیت و نیاز به تامین مواد غذایی، زیست فناوری کشاورزی مورد توجه خاص قرار گرفته است. گیاهان زراعی تراریخته پرمحصول و مقاوم مانند ذرت، برنج، سویا، گوجه فرنگی و گندم تولید شده و تکنیک های نوین زیست فناوری در افزایش تولید شیر و گوشت دام موثر واقع شده اند. حدود سی سال از عمر این فناوری جدید می گذرد و ایران نیز سرمایه گذاری هایی را برای تربیت نیروی انسانی و ایجاد چند مرکز تحقیقاتی آغاز کرده است. موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی و انستیتو پاستور از موسسات قدیمی ایران هستند که در زمینه بیوتکنولوژی فعالیت می کنند. اما اولین مرکز تخصصی بیوتکنولوژی در دهه پیش در سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران شکل گرفت. بعد از آن مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و موسسات تحقیقاتی دیگر در بخش های مختلف به خصوص دانشگاه ها فعال تر شدند. در دهه 70 گروهی از سوی وزارتخانه های علوم، جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان به خارج اعزام شدند و با بازگشت این گروه، فعالیت های تحقیقاتی رونق گرفت.