ارزیابی مهمترین فاکتورهای موثر بر فرسایش آبکندی درمناطق خشک ونیمه خشک استان ایلام

یکی از مهمترین انواع فرسایش آبی، فرسایش آبکندی است که در آن حجم زیادی از خاک شسته می شود. فرسایش آبکندی علاوه بر تولید رسوب زیاد و در نتیجه پرشدن سدها ومخازن، محدوده وسیعی از اراضی را غیرقابل استفاده نموده و سیمای کلی زمین را تغییر می دهد.در این تحقیق با توجه به اهمیت فرسایش آبکندی در استان ایلام، تاثیر عوامل محیطی و بیولوژیکی بر این نوع فرسایش، در سه منطقه خشک و نیمه خشک دهلران، مهران (صالح آباد) و ایلام (چوار) مورد بررسی قرار گرفت. پس از تعیین مناطق عمده آبکندی، به منظور مطالعات میدانی در این مناطق، نوع آبکند ها مشخص گردید. سپس فاکتورهای شیب، جهت، مساحت حوزه زهکشی، ارتفاع از سطح دریا، کاربری اراضی، درصد پوشش و سنگ ریزه ثبت شد. خصوصیات مختلف آبکند شامل طول، عمق، عرض بالا و پایین و ارتفاع راس و همچنین نمونه های خاک در دو افق سطحی و عمقی در دیواره آبکند ها برداشت شد. جهت بررسی تاثیر فاکتورهای مختلف بر فرسایش آبکندی، از آزمون های چند جمله ای دانکن و پیرسون، هم چنین جهت تعیین مهمترین فاکتورهای تاثیر گذار بر فرسایش آبکندی از آنالیزهای چند متغیره استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که شیب و ارتفاع از سطح دریا بر فرسایش آبکندی تاثیر معنا داری داشته به طوریکه بیشترین فرسایش در طبقه شیب 15 – 10 درصد و در ارتفاعات پایین می باشد اما جهت جغرافیایی تاثیر چندانی بر فرسایش آبکندی نداشته است. علاوه بر این، بیشترین میزان فرسایش در کاربری کشاورزی و کمترین آن در کاربری جنگل و از بین عوامل فیزیکی و شیمیایی نیز پارامترهای شن سطحی،EC سطحی همبستگی مثبت و درصد پوشش همبستگی منفی با فرسایش آبکندی داشت. از خصوصیات حوزه زهکشی آبکند نیز مساحت حوزه در فرسایش آبکندی موثر بود. بر اساس نتایج این تحقیق عوامل شن سطحی، عمق آبکند و مساحت حوزه از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر فرسایش آبکندی هستند.