بررسی روابط بینامتنی در شعر بیداری اسلامی بحرین

بینامتنی، نظریه ای است که به روابط بین متون می پردازد. این نظریه را منتقد فرانسوی ژولیا کریستوا در آغاز دهه شصت قرن بیستم میلادی در مباحث خویش مطرح کرده است. امروزه این پدیده ی هنری به عنوان یکی از موضوعات مهم نقد ادبی معاصر با نام «تناص» شناخته می شود. طبق گفتمان شعر شیعی، تناص بخش گسترده ای از آن را تشکیل می دهد و همین امر منجر به خوانش عمیق تر شعر شیعه شده است. بررسی شعر معاصر شیعه در جنبش بیداری اسلامی بحرین گواه این حقیقت است. شاعران متعهد و شیعی بحرین از جمله عبدالله القرمزی به همراه خواهرش آیات القرمزی، زکی الیاسری، مجتبی التتان و دیگر شاعران انقلابی از بینامتنی، برای بیان اهداف والای انسانی و اسلامی و به تصویر کشیدن مظلومیت مردم خود در برابر حکومت مستبد و وابسته به نحو بارزی استفاده کرده اند. از این رو، گونه های مختلف بینامتنی در اشعارشان به کار رفته است. گاه به واژگان و مضامین قرآنی و گاه به حوادث و شخصیت های قرآنی اشاره می کنند. همچنین براساس ماهیت شعر شیعه احادیث شریف نبوی و نهج البلاغه و واقعه ی عاشورا در سروده هایشان تجلی یافته است. بررسی کاربرد بینامتنی نشان می دهد که بینامتنی نفی جزئی و نفی متوازی از نوع واژگانی و علم (شخصیت) پرکاربردترین نوع بینامتنی در سروده های بحرینی به شمار می آید و همین امر، بیانگر تعهد دینی و اندیشه ی بیدارگرایانه شاعران است. پژوهش حاضر در پی آن است که با روش تحلیلی – توصیفی به تبیین و تشریح گونه-های مختلف بینامتنی در اشعار شاعران شیعی بحرین بپردازد.