بررسی و ارایه الگوی کشت بهینه در دیم زارهای استان آذربایجان شرقی

برنامه ریزی دقیق تولید، مستلزم برآورد مناسب عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی است. به این ترتیب می توان برای گسترش یا کاهش کشت یک گیاه زراعی یا دیگر برنامه ریزی های مرتبط با نظام های کشت و تولید در سطوح کلان به نوعی پیش آگاهی دست یافت. به منظور بررسی الگوی کشت بهینه در استان آذربایجان شرقی، قابلیت (پتانسیل) تولید گیاهان زراعی گندم، جو، نخود و گلرنگ بر پایه تجزیه و تحلیل عرضه و تقاضای منابع، مورد ارزیابی قرار گرفت. قابلیت تولید از مدل ارایه شده توسط سازمان خوار و بار کشاورزی (فائو) محاسبه شد. در این روش فرض براین است که رقم، پر محصول می باشد و محدودیت های آب، خاک، آفات و بیماری ها وجود ندارد. برای تشکیل لایه های اطلاعاتی از روش معین IDW و روش زمین آماری کریجینگ استفاده شد. پهنه بندی قابلیت (پتانسیل) تولید با همپوشانی لایه های حاصل در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی صورت گرفت. اعتبار مدل با خطای مربع میانگین ریشه و شاخص توافق ویلموت سنجیده شد. مقادیر برآورد شده در مورد گندم و جو (71/ 0=2R) از مقدار حقیقی اندکی کمتر و در مورد نخود و گلرنگ (50/ 0≅2R) کمی بالاتر بودند، اما منطقه مورد بررسی برای هر چهار گیاه زراعی ظرفیت تولید قابل قبولی داشت. اراضی استان، برای کشت گندم و جو دیم نیز دارای تناسب نسبی بود. شرایط برای کشت نخود کمی مناسب تشخیص داده شد و اراضی نامناسب برای کشت گلرنگ در بالاترین حد قرار داشت. پتانسیل تولید گندم و جو در بیشتر مناطق توانایی متوسط به بالا نشان داد. نخود در شمال شرق استان توان تولید بالاتری داشت و گلرنگ این وضعیت را در غرب و شمال غرب استان نشان داد. نگرش بهره وری خاص برای هر گیاه و عام برای همه گیاهان و برای پیش فرض (سناریو) های مختلف الگوی کشت محاسبه شد و بر پایه آن الگوی کشت مناسب تعیین شد. نگرش بهره وری عام محاسبه شده نشان داد، الگوی کشت جو- نخود-گلرنگ دارای بالاترین میزان بوده و پس از آن ترکیب-های گندم- نخود و جو- نخود در اولویت قرار داشتند.