ناباروری در مکتب طب سنتی ایران با محوریت دیدگاه حکیم محمد اعظم خان

باروری و داشتن فرزند سالم از شاخص های ارزشمند در سلامتی افراد محسوب می شود. شیوع ناباروری در جهان علاوه بر بار اقتصادی درمان، سبب ایجاد مشکلات روانی قابل توجهی برای زوج نابارور شده، سلامت خانواده را تهدید می کند. با توجه به اهمیت موضوع، توجه به طب مکمل و استفاده از طب سنتی ایرانی می تواند راهگشا و کمک کننده باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی علل نازایی از دیدگاه طب سنتی ایرانی با محوریت کتاب ارزشمند اکسیر اعظم حکیم محمد اعظم خان انجام شد.
این مطالعه به روش کتابخانه ای بر اساس کتب مرجع، در دسترس و قابل اعتماد طب سنتی مانند قانون در طب، ذخیره خوارزمشاهی، خلاصه الحکمه و معالجات عقیلی با محوریت اکسیر اعظم انجام شد و در نهایت آنچه را که حکیم اعظم خان در خصوص اسباب نازایی توضیح داده، بیان شد.
حکیمان طب ایرانی علت های مختلفی را به عنوان دلایل ناباروری در زنان و مردان به صورت جداگانه مطرح کرده و روش های درمانی متفاوتی از گیاهان مفرده، داروهای ترکیبی، روش هایی که با اعمال دستی انجام می شود مانند حجامت، بادکش و ماساژ آورده و در انتهای روش درمانی نوع غذایی را که برای بیماری مفید است در قسمت غذا بیان کرده اند. علت های ناباروری را به دو دسته عامل مردانه و عامل زنانه تقسیم کرده و به وجود ماده منی در زن و مرد و نقش هر یک در باروری تاکید کرده اند. تولید کافی ماده منی در مرد و تخمک در زن به وجود سلامتی اعضای اصلی و رئیسه بدن (شامل قلب، مغز و کبد) بستگی دارد. با سلامتی اعضای تناسلی و تولید منی قابل باروری در هر دو و انزال هم زمان زن و مرد در هنگام برقراری رابطه جنسی، باروری را امکان پذیر می دانستند.
با توجه به دقت نظر حکیم اعظم خان در توضیح علل نازایی و دسته بندی دقیق آن ها، هم چنین توصیف نحوه تشخیص و سیر درمان هر یک از علل نازایی، به نظر می رسد امروزه می توان با تکیه بر نظرات ایشان در تحقیقات تجربی، روش های درمان کارآمدتری را در ناباروری به دست آورد.