شبکه های خشم و امید؛ جنبش های اجتماعی در عصر اینترنت

این مقاله مرور و نگاهی انتقادی است به کتاب شبکه های خشم و امید، تالیف مانوئل کاستلز (جامعه شناس اسپانیایی و از نظریه پردازان علم ارتباطات و نویسنده سه گانه مهم عصر اطلاعات). تحولات تکنولوژیک دو دهه اخیر در عرصه جهانی سبب شده است تا جنبش های اجتماعی نیز با تاثیرپذیری از این دگرگونی ها مشخصه متمایزی پیدا کنند: «شبکه ای شدن». مشخصه های این ویژگی چیست؟ آیا شبکه ای شدن و استفاده از اینترنت تنها شکل و ابزارهای ارتباطی جنبش های اجتماعی را جدید و متفاوت کرده یا در رویکردها و ماهیت جنبش نیز تاثیر گذاشته است؟ کاستلز در کتاب خود به این پرسش ها پاسخ می دهد و با برشمردن ویژگی های جنبش های اجتماعی شبکه ای، مبانی نظری خود را در تحلیل این جنبش ها بر نظریه قدرت ارتباطات، اثر پیشین خود، مبتنی می کند. در این مقاله همچنین، میزان واقع بینی و جامع نگری کاستلز در ارزیابی اش از جنبش های اجتماعی شبکه ای دهه اخیر و نیز استدلال هایش در مورد تاثیر رسانه های جمعی و شبکه ای شدن فضای ارتباطی و همچنین نقطه ضعف های کتاب در تبیین مناسبات بین شبکه ای شدن فضای ارتباطی با مشارکت اجتماعی و کنش سیاسی بررسی می شود.