سازگاری اختیار انسان با توحید افعالی در پرتو مبانی عرفانی ملاصدرا

در طول تاریخ، متفکران مسلمان براساس مبانی مقبول خود تلاش کرده اند، سازگاری اختیار انسان با توحید افعالی را تبیین کنند. ملاصدرا براساس مبانی عرفانی خود که همان وحدت شخصی وجود و تشکیک در مظاهر است، تلاش می کند که توحید افعالی و اختیار انسانی را تبیین کند. براساس تمایز احاطی که از لوازم تشکیک در مظاهر است، تمام مراتب مافوق بعینه در مرتبه مادون حاضر است. حضرت حق نیز که فوق تمام تعینات است، بعینه در تمام مراتب مادون خود حاضر است.از سوی دیگر، مرتبه مادون، با لحاظ تعینش در مرتبه مافوق حاضر نیست. براین-اساس، انسان جسمانی که از بالاترین مرتبه تعینات نازل شده است، تمام مراتب مافوق را در خود دارد. همچنین، هر نشئه نیز گرایش های خاص خود را به همراه دارد. درنتیجه، انسان که از بالاترین مرتبه نازل شده، برخلاف سایر موجودات، تمام گرایش های الهی و عقلی و حیوانی را دارا می باشد و بالطبع چنین موجودی مضطر به اختیار است. براساس تبیین فوق می توان بیان کرد، همان طور که اسناد اراده و افعال به انسان جسمانی، حقیقی است، اسناد اراده و افعال انسان به خدا نیز حقیقی می باشد.