استفاده از روش های مختلف فازی برای بهینه سازی مدل دراستیک در ارزیابی آسیب پذیری آبخوان، مطالعه موردی: آبخوان دشت تبریز

با توجه به تمرکز جمعیت، فعالیت های کشاورزی و کارخانه های صنعتی در دشت تبریز، ارزیابی آسیب پذیری آبخوان این دشت برای توسعه، مدیریت، تصمیمات کاربری اراضی و جلوگیری از آلودگی آب های زیرزمینی ضرورری به نظر می رسد. در این پژوهش، آسیب پذیری آبخوان پیچیده دشت تبریز در برابر آلودگی به کمک مدل دراستیک در محیط GIS بررسی شده و بهینه سازی این مدل توسط روش های مختلف فازی صورت گرفت. در مدل دراستیک از پارامترهای موثر در ارزیابی آسیب پذیری سفره آب زیرزمینی شامل ژرفای سطح ایستابی، تغذیه خالص، جنس محیط آبخوان، نوع خاک، شیب توپوگرافی، مواد تشکیل دهنده ناحیه غیراشباع و هدایت هیدرولیکی استفاده می شود که به صورت هفت لایه در نرم افزار ArcGIS تهیه شدند و با وزن دهی و رتبه بندی و تلفیق این هفت لایه، نقشه نهایی آسیب پذیری آب زیرزمینی نسبت به آلودگی تهیه و شاخص دراستیک برای منطقه بین 40 تا 126 برآورد شد. برای صحت سنجی مدل، از داده های غلظت نیترات در آب زیرزمینی منطقه استفاده شد که نشان داد همبستگی نسبی بین غلظت نیترات و مدل دراستیک تهیه شده وجود دارد. به منظور بهینه سازی مدل دراستیک، از روش های فازی ساجنو، ممدانی و لارسن استفاده گردید. برای این منظور، پارامترهای دراستیک به عنوان داده های ورودی و شاخص آسیب پذیری به عنوان خروجی برای مدل های فازی تعریف شدند و مقادیر نیترات مربوطه به دو دسته آموزش و آزمایش تقسیم شد. شاخص آسیب پذیری مربوط به مرحله آموزش با مقادیر نیترات مربوطه تصحیح گردید و پس از آموزش مدل، با استفاده از مقادیر نیترات نتایج مدل ها در مرحله آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از مدل های مختلف فازی نشان دادند که روش فازی ساجنو روشی کارآ و مفید برای بهینه سازی مدل دراستیک است. بر اساس مدل نهایی، نواحی خاوری منطقه در محدوده شهر تبریز دارای بیشترین میزان پتانسیل آلودگی می باشند.