بررسی آلودگی فلزات سنگین در غبارهای ترافیکی شهر مشهد و تعیین منشا آن با استفاده از روش استخراج ترتیبی

گرد و غبارهای ترافیکی بیشتر دارای سطح بالایی از فلزات سنگین است که می تواند سلامت انسان و محیط زیست را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله تلاش شده است با اندازه گیری غلظت فلزات سنگین در خاک و گرد و غبارهای موجود در مناطقی از شهر مشهد و در نواحی با حجم ترافیک بالا و همچنین در ماه هایی که بیشترین حجم ترافیک را دارند، میزان آلایندگی این خاک ها بررسی شود. بدین منظور 23 نمونه خاک سطحی از سه مسیر اصلی شهر مشهد به گونه ای که همه سطح شهر را پوشش دهد، برداشت شد و غلظت کل عناصر Ni، Zn، Pb،Cr وCu اندازه گیری شد. سطح آلودگی خاک شهری با استفاده از شاخص زمین انباشت(Igeo)، شاخص آلودگی(PI) و شاخص آلودگی یکنواخت (IPI) بررسی شد. شاخص آلودگی نشان می دهد که همه نمونه ها سطح بالایی از آلودگی به وسیله سرب (3.688-74.16) دارند. همچنین فلز روی (1.484-7.23) نیز در بیشتر نمونه ها سطح بالایی از آلودگی نشان می دهد. در حالی که نیکل (1.01-1.953) و مس (0.678-1.945) سطح متوسطی از آلودگی نشان می دهند. کروم (0.246-0.772) نیز در همه نمونه ها سطح پایینی از آلودگی نشان داد. منابع احتمالی آلاینده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل اجزای اصلی ارزیابی شد. نتایج تجزیه، غلظت های بالای فلزات سرب، مس، روی و نیکل را نسبت به میانگین غلظت این فلزات در بخش بالایی پوسته زمین نشان داد. وجود ضریب همبستگی مثبت میان عناصر سنگین روی و مس و همچنین سرب و روی، نشان دهنده منابع تولیدکننده همانند است که همان سوخت خودروها و استفاده از ترمز در وسایل نقلیه است. نتایج به دست آمده از روش استخراج ترتیبی نیز نشان از این دارد که گونه سازی عناصر Pb، Zn و Ni بیشتر در فازهای ناپایدار (F1+F2+F3+F4) صورت گرفته که نشان دهنده منشا انسانی برای آنهاست، ولی عناصر Crو Cu بیشتر در فاز پایدار (F5) توزیع شده اند که بیانگر منشا بیشتر طبیعی برای این دو عنصر است.