حرف اضافه ی «سی» در دلواری: بازمانده ای از حروف اضافه ی فارسی باستان یا سرانجام دستوری شدگی اسم؟

هدف این پژوهش، توصیف کاربردهای گوناگون نحوی و معنایی حرف اضافه ی «سی» (si) در گویش دلواری- و بررسی پیشینه ی تاریخی آن است. این حرف اضافه دارای دو کاربرد محمولی و غیرمحمولی است: متمم «سی» غیرمحمولی همیشه ضمیر پی چسبی مفعولی است، ولی متمم های «سی» محمولی نقش های معنایی مختلفی از قبیل مقصد، پذیرنده، ذی نفع، کنش پذیر و غایت دارند. در ارتباط با تاریخچه شکل گیری و کاربرد این حرف اضافه دو فرضیه مطرح می شود. طبق فرضیه اول، «سی» حاصل تحول آوایی حرف اضافه [aɵiy] در فارسی باستان و بسط معانی و کاربرد آن است. وجود حرف اضافه مشابهی در بافت زبانی مشابه با کاربرد آن در کتیبه داریوش و روند کلی تحول حروف اضافه به صورت های تهی این احتمال را کاهش می دهد. فرضیه دوم ریشه این حرف اضافه را در دستوری شدگی اسم «سوی» و تحول آوایی آن می داند. بنابر شواهد تاریخی از دوره های مختلف تطور زبان فارسی و شواهد گویشی فرضیه دوم محتمل تر است.