حسن و قبح ذاتی و عقلی با رویکردی بر ادله نقلی

«حسن و قبح» از مسائل مهم کلامی است که با ظهور اسلام به دو صورت عقلی و شرعی مطرح شد و طرفداران هریک، اعم از عدلیه(امامیه و معتزله) و اشاعره، ادله ای بر اثبات مدعی خود ارائه نمودند. عدلیه از موافقان حسن و قبح عقلی و ذاتی اند(حکم عقل به حسن و قبح بدون بیان شارع) اما اشاعره بنابر نظریه «الحسن ما حسنه الشارع و القبیح ما قبحه الشارع» به طور مطلق منکر حسن و قبح عقلی و ذاتی و معتقد به حسن و قبح شرعی اند. اصولیون و اخباریون، دو مکتب امامیه اند که در مورد استنباط احکام شرعی از حکم عقل و ملاکات آن اختلاف نظر دارند. ادراک حسن و قبح عقلی(به معنای مدح و ذم عقل نه ملائمت و منافرت با طبع یا کمال و نقص) مورد اتفاق عقلاء است اما اخباریون با تاثیر از اشاعره دخالت آن در استنباط احکام را نمی پذیرند و تنها تمسک به احادیث را جایز می دانند. اصولیون(وحیدبهبهانی) به نقد عقاید اخباریون پرداختند و با ارائه ادله مستند عقلی و نقلی، حسن و قبح عقلی و ذاتی را اثبات کرده و بر اخباریون فائق آمدند. آیات فراوانی با استفهام انکاری وجدان انسان را مورد خطاب قرار داده که به وضوح دال بر حسن و قبح عقلی و استقلال عقل در تحسین و تقبیح اعمال است. روایات بسیاری نیز علاوه بر اثبات حجیت عقل و ادراکات عقلی، حسن و قبح را عقلی و ذاتی دانسته که بر هر صاحب عقل سلیمی واضح و مبرهن است.