بررسی اپیدمیولوژیک عقرب گزیدگی و شناسایی گونه های عقرب در شهرستان همدان در سال 1392

ایران در بین سایر کشورها دارای تنوع گونه ای بسیار غنی عقرب، بخصوص از نوع خطرناک آن می باشد. موارد مرگ ناشی از گزش در تمام مناطق کشور رخ می دهد. تلفات ناشی از عقرب گزیدگی به عوامل متعددی از قبیل گونه عقرب، سن فرد گزیده شده، محل گزش در بدن و منطقه جغرافیایی مرتبط است. نظر به اینکه تا کنون هیچ گونه تحقیقی در زمینه شناسایی فون عقربهای شهرستان همدان و موارد عقرب گزیدگی آنها صورت نگرفته است این مطالعه انجام گردید.
مطالعه حاضر از نوع توصیفی- مقطعی است. جهت تعیین فون عقرب های منطقه بصورت نمونه گیری خوشه ایتصادفی از مکانهای مشخص شده و در طول ماه های اردیبهشت لغایت شهریور سال 1392 اقدام به صید عقرب گردید. سپس آنها را در ظروف حاوی الکل 70% قرار داده و بر اساس کلید تشخیص عقرب های ایران اقدام به شناسایی گردید. به منظور بررسی موارد عقرب گزیدگی با مراجعه به مرکز بهداشت استان همدان و بررسی پرونده های موجود طی سال های 1389 لغایت 1392 اقدام به جمع آوری اطلاعات طبق پرسشنامه ها گردید. اطلاعات بدست آمده توسط نرم افزار آماری SPSS نسخه 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
از مجموع 98 عقرب جمع آوری شده چهار گونه بنام های Mesobuthus eupeus، Androctonus crassicauda، Odontobuthus doriae و Razianus zarudnyi که همگی متعلق به خانواده بوتیده هستند، شناسایی شدند. گونه مزوبتوس اپئوس با 7/89% از کل نمونه های جمع آوری شده بیشترین وفور را داشت. از مجموع 797 مورد عقرب گزیدگی تعداد 5/62% مرد و 5/37% زن بودند. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که بیشترین موارد ابتلاء در گروه سنی 25 تا 34 سال، در سال 1390، در مرداد ماه و در مناطق روستایی بترتیب 6/29، 1/33، 9/28 و 4/64 درصد بودند. بیشتر افراد (2/48%) از ناحیه دست گزیده شده بودند. کلیه بیماران عقرب گزیده در طول مطالعه نیز بهبود (100%) یافته بودند.
نتیجه نهایی: با توجه به گونه های موجود کم خطر عقرب در این منطقه و عدم گزارش مرگ و میر در چند سال گذشته پیشنهاد می شود تجویز سرم ضد عقرب توسط مراکز بهداشتی و درمانی مورد بازنگری قرار گیرد. همچنین آموزش و دادن آگاهی های کافی در رابطه با عقرب ها و راه های پیشگیری اولین گام در کاهش موارد عقرب گزیدگی است.