ارائه الگوی تحلیل محیط راه بردی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه موردی منطقه آسیای مرکزی

تصمیم گیری راهبردی در عرصه سیاست خارجی نیازمند شناخت دقیق واقعیت های بیرونی، توانمندی های خود و بررسی گزینه های عمل احتمالی، برآورد دقیق هزینه ها و دستاوردهای هر اقدام است. براین پایه شناخت و تحلیل محیط از الزامات سیاست خارجی بوده و در کانون توجه مجریان این عرصه قرار دارد الزامی که ریشه در پویایی محیط دارد و بی توجهی به آن خسارت های جبران ناپذیر به بار می آورد و منافع و امنیت ملی کشورها را به خطر می اندازد. امکان آینده نگری نسبت به تحولات آتی از دیگر فواید تحلیل محیط است که مانع از مواجهه با شرایط و رویدادهای پیش بینی نشده می گردد. منطقه آسیای مرکزی با پیوندهای دیرین فرهنگی، دینی، تاریخی و پیوستگی جغرافیایی از حوزه های اولویت دار سیاست خارجی کشورمان است. شدت پیوستگی متقابل میان جمهوری اسلامی ایران و منطقه یادشده به گونه ای است که تحولات هریک پیامدهای اجتناب ناپذیر بر طرف دیگر خواهد داشت. از این رو پایش نظام مند و علمی تحولات این منطقه لازمه سیاست های کشور در قبال این منطقه است. مقاله حاضر بر پایه مفروضات بنیادین بالا، با بهره گیری از ابزار و روش های علمی تحلیل محیط در علم مدیریت راهبردی، با روش تحلیلی و توصیفی درصدد پاسخ گویی به این پرسش اساسی است که الگوی مناسب تحلیل محیط در حوزه کشورهای آسیای مرکزی چیست؟ در این راستا با استناد به تجانس های فرهنگی، تاریخی و ارزشی میان ایران و کشورهای منطقه آسیای مرکزی، وابستگی های متقابل اقتصادی و رقابت و فعالیت بازیگران منطقه ای و جهانی از میان الگوهای متعارف تحلیل محیط، الگوی PESTI مشتمل بر مولفه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، فناوری و رفتار بازیگران بین المللی را به عنوان الگوی مناسب برای تحلیل تغییرات محیطی این منطقه به آزمون گذاشته و نتیجه گیری می نماید.