ویژگی های ستایش و نکوهش در مثنوی معنوی

مدح یا ستایش، یکی از شیوه های ده گانه شعرکلاسیک فارسی است که معمولا هجو یا نکوهش در برابر آن قرار می گیرد. مدح را در اشعار بیشتر شاعران پارسی گوی می توان یافت وهرچند موضوع مدح تازگی نداردو درباره ابعاد و ویژگی های آن مطالب زیادی تاکنون گفته شده است، اما در این تحقیق بعد از پرداختن به دیدگاه های موجود، به ویژه از دیدگاه مولانا جلال الدین محمد مولوی تعریفی دیگر و نگاهی نو به موضوع ستایش و نکوهش عرضه می گردد.
مولانا جلال الدین محمد مولوی ازجمله شاعران عارف است که هرگز شعر را درخدمت مدح قرار نداده و اگر مدح در مثنوی معنوی او دیده می شود، منحصرا مدح و ستایش حق تعالی، شمس الدین تبریزی وحسام الدین چلبی است که این دو نیز مظهر و تجلی آن حقیقت اصلی اند. البته مولانا تاثیر مدح را در مقایسه با مذمت بیان کرده است. مولانا معتقد است ستایش اگر با اوصاف ممدوح منطبق نباشد آفت محسوب می شود. بنابراین، از مدح تعریف جدیدی به دست می دهد. او مدح را مترادف وصف و تعریف می داند که صرفا به منظور شناسایی و برداشتن حجاب هاست و نه اغراق و غلو در مورد کسی یا چیزی.
مولانا معتقد است اگر مدح با اوصاف و احوال ممدوح تطابق نداشته باشد، قطعا هر اندازه که او مورد مدح وستایش قرار بگیرد برکبر و غرورش می افزاید و ذره ای از نظر روحی و کمال انسانی رشد نمی کند.