نقش نهاد مدنی در توسعه پایدار

در یک تعریف ساده توسعه پایدار توسعه ای است که بتواند احتیاجات نسل حاضر را بدون فدا کردن توانائی نسل های آینده برای برآورد سازی نیازمندی های ایشان تامین کند. در این برداشت توسعه پایدار به مثابه ساختن ظرفیت و اجماع عمومی است. این مفهوم به جای پیامدها و محدودیت ها بیشتر بر روی فرایندها و نهادها تکیه میکند. اگر ارکان اساسی و پایه های توسعه پایدار را اقتصاد، محیط زیست و اجتماع در نظر بگیریم، هر نهادی برای پایداری و بقای توسعه مسئولیتی دارد. برای تداوم پایداری و رضایت مردم و شهروندان یک کشور و به طور کلی ذینفعان، پیشرفت و ترقی اجتماعی و حکمرانی خوب و شایسته مسئولیتی اجتماعی است برای توسعه پایدار که در کنار مسئولیت سایر نهادها (اقتصاد و محیط زیست) باید به آن توجه کرد. در دنیای امروز دیگر هیچ کس تردیدی در ضرورت زمینه سازی برای پایداری توسعه نمی کند و برنامه ریزی های رسمی سازمان ها در ترویج و اشاعه توسعه پایدار و مقید ساختن دولت ها به پیگیری اهداف توسعه پایدار موکد این مطلب است. با بزرگ شدن دولت ها و حرکات بعضا نا هماهنگ و ناهمسو شاخه های اجرائی به رغم صرف انرژی و دست و پازدن های بسیار قدم مثبتی به جلو برداشته نمی شود. به نظر می رسد یکی از اقدامات مثبت جهت فرایند توسعه پایدار، کاهش تصدی گری های دولت از طریق تقویت سازمان های غیر دولتی (مردم نهاد) است. چراکه این امر در توانمند سازی مردم، افزایش سرمایه و مشارکت های اجتماعی در تمام سطوح و طبقات جامعه، بهینه سازی برنامه ریزی، اجرائی شدن برنامه ها، مقابله با فساد و رانت خواری و ناکارآمدی ها و کارآمدسازی نظام اقتصادی به نحو معقول تاثیر به سزائی خواهد داشت و موجب میگردد حرکات ناموزون تبدیل به قدمهای هماهنگ و پیش برنده شوند. بسیج همگانی نیروهای داوطلب مردمی زمانی در جهت حرکت به سوی توسعه پایدار کارآمد خواهد بود که اولا درک صحیحی از اهداف وجود داشته باشد ثانیا تعریف این سازمان ها مورد توجه قرار گیرد. منظور از سازمان های غیر دولتی، نهادها و موسساتی است که مستقیما از بودجه دولتی استفاده نمیکنند اما بخشی از وظایف دولت را انجام میدهند. اعضای این سازمان بدون دریافت حقوق از دولت به صورت داوطلبانه گرد هم جمع میشوند و اهداف بشر دوستانه ای (هدف های انسانی یا تعاونی و عموما غیر تجاری) در خور شهروندان آگاه و آشنا به حقوق شهروندی را دنبال میکنند. به طور کلی خصوصیاتی نظیر غیر انتفاعی، داوطلبانه، دموکراتیک، انعطاف پذیر، سازمان یافته (بر مبنای خدمات رسانی)، جهت گیری شده (به سمت گسترش مشارکت های اجتماعی)، پاسخگو به نیازهای جامعه و مستقل از دولت از امتیازات این نهاد جهت نیل به فرآیند توسعه در کشورهای در حال توسعه است و توسعه پایدار بدون مشارکت فعال این سازمانها قابل تحقق نیست. بنابراین جوامعی که خواستار توسعه پایدار هستند ناگزیر از پذیرش فعالیت سازمان های غیر دولتی هستند و اگر واقعا توسعه پایدار علمی و انسانی و اجتماعی بر مبنای مولفه های اصلی آن یعنی توانمند سازی، افزایش سرمایه اجتماعی، تولید علم، کاهش فقر، افزایش رفاه عمومی و. .. مورد نظر باشد نمیتوان و نباید سازمان های غیر دولتی را محدود کرد. در اینجا اشاره ای کوتاه و گذرا به یک نهاد مدنی – حاکمیتی در ایران می کنیم.