جغرافیای تاریخی ولایت فرغانه

جغرافیای تاریخی پژوهش میان رشته ای تاریخ و جغرافیاست که جهت تحقیقات میدانی و آمایش سرزمینی از درجه اعتبار فراوانی برخوردار است. در این روش بررسی سیر جغرافیایی در میانه تحولات تاریخی، اهمیت زائدالوصفی دارد و هدف از آمیزش این دو رشته، ایجاد الگو و روشی منطبق و سازگار با پژوهش های جدید است تا تحولات منطقه جغرافیایی خاص را در دوره تاریخی بررسی کند. لذا در این نوع پژوهش تاریخ از معاصربودن برخوردار است و اهمیت آن به خاطر چارچوب کاربردی آن، بسیار است. ولایت فرغانه پیش از گسست و پارگی خراسان بزرگ در دوره های تاریخی مختلف، یکی از مهم ترین ولایات این اقلیم به حساب می آمد. به گفته برخی جغرافیانویسان قرن 4ق، این ولایت یکی از کوره های بزرگ خراسان و جزو چهارم سرزمین فوق محسوب می شد. یافته های پژوهش حاکی از این است که رشد شهرهای ولایت های فرغانه در دوران اسلامی به نسبت نزدیکی به حکومت مرکزی، حاشیه جاده های تجاری و پیشرفت کشاورزی وابسته بوده است. رشد کشاورزی در این منطقه مرهون نظام آبیاری پیشرفته ای معروف به «نظام فرغانه» بود. همچنین در حوزه تجارت صادرات پنبه و برده در دوره های تاریخی مختلف یکی از عوامل رشد و پیشرفت منطقه محسوب می شده است. روی هم رفته این جستار بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، برآیند کلی از ساخت ها و ویژگی های جغرافیای، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی منطقه به دست دهد.